Sa i sigurt është ushqimi juaj?
“Siguria ushqimore është çështje jetike dhe prioritet mbi prioritetet. Cilësia e ushqimit i referohet disa karakteristikave specifike si, përmbajtja në lënde ushqyese, vetitë organoleptike që kanë të bëjnë kryesisht me shijen, përpunimi, paketimi etj., ndërsa siguria ushqimore është një dhe vetëm një: disiplina e zbatimit te rregullave shkencërisht të përcaktuar, në mënyrë që një ushqim të jetë i përshtatshëm për konsum dhe të mos rezultojë në asnjë mënyrë në pasoja që cenojnë shëndetin e konsumatorit_ deklaron dietologia Blerina Bombaj.
Kur një ushqim konsiderohet i sigurt?
Një ushqim është i sigurt kur ai është i kontrolluar në të gjitha etapat e prodhimit të tij. Për ushqimet me prejardhje bimore, kjo do të thotë: kontroll i tokës së mbjellë (për metale të rënda, radioaktivitet, kimikate toksike, etj.), kontroll i prodhimit si përdorimi i plehrave kimike, i pesticideve, i fertilizuesve; kontroll i të mbjellave që mund të jenë infektuar nga myqe të rrezikshëm si Aspergilus Flavus, i cili prodhon mykotoksina kancerogjene si aflatoksina dhe asgjësimi i tyre; kontroll i përpunimit pas korrjes (konservantë, shtesa artificiale), kontroll i magazinimit (ajrim, lagështirë, insekte, etj); përcaktim i jetëgjatësisë; kontroll i mënyrës së transportimit dhe ruajtjes në rafte. Në të gjitha etapat e zinxhirit ushqimor mund të ndodhë infektimi i ushqimit ose prishja e tij.
Rreziqet më të mëdha ushqimore
Infektimi me mikrobe patogjene dhe viruse – Rrezik biologjik
Kontaminimi i ushqimeve me patogjene është një ndër problematikat më të mëdha pasi është përgjegjës për epidemi të panumërta në të gjithë rruzullin, shumë prej tyre edhe vdekjeprurëse. Zakonisht, mikrobet që infektojnë ushqimet vijnë prej aparatit tretës së kafshëve dhe nëpërmjet jashtëqitjeve të tyre mund të përhapen ne toka të mbjella ku infektojnë edhe bimët. Patogjene të tillë janë E.coli, Salmonela, Campylobacter, Listeria etj., të cilët gjenden te mishi, qumështi, veza dhe pulat, por nuk është çudi që të gjenden edhe te sallata jeshile, spinaqi, kastravecët, pjepri apo piperi. Ndër epidemitë më të papritura të Salmonelës rezultoi së fundmi ajo e akulloreve të transportuara me kamionë, të cilët më parë kishin transportuar pula dhe siç u konstatua nuk ishin dizefektuar mirë.
Si rrezikon njeriu nga patogjenet?
Konsumi i qumështit ose mishit të infektuar e vendos njeriun në rrezik akut nga bakteret të cilat sapo vijnë në kontakt me aparatin tretës mund të shkaktojnë sëmundje nga më të thjeshtat si diarre, deri te me seriozet si anemi hemolitike, shkatërrim i plotë i veshkave, paralizë dhe vdekje. Bakteret fillojnë të shumohen dhe shkatërrojnë qelizat e aparatit tretës, ndërkohe që mund të prodhojnë toksina të rrezikshme të cilat mund të qarkullojnë në gjak dhe të shkatërrojnë inde dhe organe të tëra. Pasojat e konsumit të një ushqimi të kontaminuar varen nga doza e baktereve të marra, nga shëndeti i aparatit tretës dhe nga imuniteti i personit.
Sa më shumë baktere në ushqim, aq me i lartë rreziku
Nëse një person do të sëmuret apo jo, dhe sa rënde apo lehtë do të sëmuret, varet nga sasia e baktereve që ka konsumuar me ushqimin e infektuar. Normalisht, të gjitha kafshët, peshqit apo shpendët mund të jenë mbartës mikrobesh të dëmshme (për njeriun), në momentin që ato theren për konsum. Në ambientin e therjes ato kontaminohen menjëherë nga bakteret që qarkullojnë në ajër apo në sipërfaqet e kontaktit. Standardi i therjes dhe procedura e duhur është tejet e rëndësishme në zhvillimin i mikrobeve të rrezikshme. Nga ai moment e tutje, është vendimtare temperatura në të cilën trajtohet dhe mbahet ushqimi. Në temperaturë ambienti, bakteret tentojnë të shumohen me ritme shumë të shpejta, ndërsa në ambient të freskët shumimi është më i avashtë, por jo i frenuar. Ngrirja është ajo që e frenon shtimin por kujdes – nuk i eliminon, përveç se një pjese të vogël të llojeve të baktereve. Për ketë arsye, mbajtja dhe transporti i mishit, peshkut, vezës dhe qumështit të papërpunuar është faktor kyç në sigurinë e tyre. Gjithashtu për ketë arsye, nuk është aspak i sigurt konsumi i mishit dhe peshqve të gjallë, madje është një aventure si ajo e garave me makina!
Si mund të mbrohemi nga ushqimet e infektuara?
Nuk ka ushqim shtazor si mishi, peshku apo qumështi i sapo mjelë, që të mos ketë mikroorganizma patogjen. E vetmja mënyre për t’u mbrojtur nga bakteret e paevitueshme të ushqimeve shtazore është zierja dhe gatimi në temperatura të larta. Mos sillni në kontakt produkte shtazore të pa gatuara me ushqime që do konsumohen të pa gatuara, si sallatat.
Respektoni rregullat e ruajtjes në frigorifer.
Infektimi me toksina – Rrezik kimik
Baktereve edhe mund t’jua gjejmë zgjidhjen nëpërmjet vlimit dhe pjekjes, por toksinave që ato kanë prodhuar në një ushqim duke “e ngrënë” atë, nuk kemi shume ç’fare ju bëjmë. Shumë baktere, myqe dhe viruse prodhojnë toksina tepër të rrezikshme, një pjesë e mirë e të cilave (madje e atyre më të rrezikshmeve si aflatoksina, botulinum neurotoxin dhe tetanus toksinë), nuk eliminohen me gatim. Në ketë rast, është mirë të njihen ushqimet më të mundshme për këto infektime.
Si të mbrohemi nga toksinat?
1. Hidhini poshtë ushqimet e prishura, konserva të fryra ose të dëmtuara
2. Mos jepni mjaltë fëmijëve nën 18 muaj
3. Blini peshk të kapur brënda ditës dhe vendoseni sa më shpejt në ngrirje.
4. Shkrini mishin, peshkun dhe pulën vetëm në frigorifer.
5. Evitoni peshkun e ndenjur edhe nëse nuk është prishur në pamje apo në aromë.
6. Kurrë mos konsumoni misra, kikirikë, fasule apo drithëra të tjerë të mykur
7. Mos ushqeni kafshët me misër të mykur
8. Evitoni qumështin e gjësë së gjallë që mund të jetë ushqyer me drithëra të mykura
Infektimi nga antibiotiket – Rrezik kimik
Gjatë prodhimit të ushqimit shtazor (mish, qumësht, peshk, pula, vezë), është i paevitueshëm përdorimi i antibiotikeve por sasia e përdorimit, frekuenca dhe ndërprerja e tyre në kohën e duhur janë vendimtare në sigurinë e këtyre ushqimeve. Në këto raste konsumatori është i pazoti për të evidentuar të vërtetën dhe shteti është i vetmi që mund të vendosë sigurinë nëpërmjet kontrolleve të rrepta dhe masave të duhura.
Si të mbrohemi nga rreziku antibiotikeve
Mishi i bagëtisë, pulat dhe vezët – të regjimit të prodhimit intensiv dhe peshku i alevamentit, janë ushqimet që kanë më shumë gjasa të trajtohen me antibiotikë mbi normën e lejuar. Gjithsesi, edhe mishi i fermerëve nuk përjashtohet të ketë antibiotik pasi ato qarkullojnë lirshëm dhe çdo veteriner mund ti rekomandojë. Në ketë rast, këshilla e vetme mbetet njohja me fermerin, me procedurat që ai përdor, me ushqimin që ai zgjedh për gjenë e gjallë dhe me mënyrën se si ai prodhon mishin.
Infektimi nga ndotës të ambientit – Rrezik kimik
Ndotësit ambiental ndahen në 2 kategori: ndotës që ndodhen natyrshëm në toke si metale të rënda dhe elemente radioaktiv, dhe ndotës që ka prodhuar njeriu nëpërmjet industrisë dhe agrikulturës. Shumë ushqime mund të kontaminohen me metale të rënda si Arsenik, Plumb,
Merkur, substanca toksike si PCB (Polychlorinated Byphenils), BPA (bisphenols A), pesticide, kimikate industriale dhe elemente radioaktiv që nëpërmjet tokës mund të përthithen nga bimët. Nga ndotja e ambientit nuk shpëton asnjë ushqim, por mund të themi se kryesojnë peshqit të cilët vijnë në kontakt me ujëra të ndotur, bagëtia dhe pulat e ushqyera me ushqim me mbetje industriale, dhe bimët e trajtuara me pesticide shkruan Shendeti.
Si të mbrohemi nga ndotësit e ambientit?
Pra më pak fjalë, të gjitha ushqimet janë të mundshme të kontaminohen nga ndotësit ambiental, por serish mund të kemi parasysh këto këshilla:
1. Sa herë të mundeni zgjidhni prodhime bujqësore natyrale
2. Zgjidhni sa herë të mundeni perime dhe fruta të stinës dhe të vendit, sepse kanë më pak nevojë për pesticide dhe nuk kanë nevojë për kimikate që ju zgjasin jetën.
3. Lani sa më mirë perimet dhe frutat. Kur keni dyshime, hiqni lekurën.
4. Mos e teproni me peshkun, jo më shpesh se 2-3 herë në javë
5. Zgjidhni mish, pule dhe peshk pa dhjamë ose eliminoni dhjamin gjatë gatimit, pasi shumë prej mbetjeve toksike preferojnë dhjaminpër tu depozituar.
6. Përdorni filtra uji për metale të rënda, baktere dhe klor.
7. Sa herë mundeni, zgjidhni mish nga zona të pastra dhe nga fermerë të ndërgjegjshëm.
8. Zgjidhni pula dhe vezë nga kompani që kontrollojnë ushqimin e shpendëve.

Këshillat më të rëndësishme
1. Lani duart mirë, me sapun.
2. Lani sipërfaqet e gatimit dhe përpunimit të ushqimit.
3. Lani enët mirë.
4. Mos sillni kurrë në kontakt ushqime shtazore që do të gatuhen (si mishi i gjallë, peshku i gjallë dhe pula e freskët), me ushqime që do të konsumohen siç janë për shembull sallata, djathi etj.
5. Vendosni në frigorifer ushqimet delikate si mishi, peshku, qumështi, kosi, pula, veza dhe djathi.
6. Mos mbani jashtë frigoriferit asnjë ushqim të gatuar, më shumë se 2 orë.
7. Mos e ngarkoni shumë frigoriferin.
8. Mishi, pula, peshku, qumështi i pasterizuar, nuk mund të rezistojnë më shumë se 2-3 ditë në freskues, ndërsa në ngrirje shkojnë deri në 6 muaj.
9. Mishi i grire është më i mundshëm për të shkaktuar infektim.
10. Mos shkrini asnjë produkt shtazor jashtë frigoriferit, vetëm në freskues.
11. Mos shkrini dhe ngrini prapë një ushqim, gjatë fazës së shkrirjes mikrobet janë shumuar dhe do të mbeten edhe në ngrirje.
12. Sa më shpejtë të ngrini një produkt aq më mirë është.
13. Lani mire sipërfaqet dhe enët me të cilat ka ardhur në kontakt mishi i gjallë ose peshku.
14. Lani perimet dhe frutat me ujë të rrjedhshëm.
15. Gatuani mishin dhe peshkun në mënyrë që të depërtojë temperatura e duhur dhe për kohën e mjaftueshme në brendësi.
16. Blini ushqime që prishen, por para se të jenë prishur.

(BalkanWeb)