Nga: Mira Bregu, OKB, Gjeneve
Një raport i ri i UNHCR-së paralajmëron se diskriminimi, përjashtimi dhe persekutimi janë realitete të zymta për shumë minoritete pa shtetësi në botë dhe bën thirrje për veprim të menjëhershëm për të
siguruar të drejta të barabarta kombëtare për të gjithë. Sipas raportit, më shumë se 75% e popullsisë pa shtetësi në botë i përkasin grupeve minoritare. Nëse mbeten të lënë pas dore , margjinalizimi i tyre i vazhdueshëm mund të jetë një burim i pakënaqësisë, frikës dhe, në rastet më ekstreme, të çojë në paqëndrueshmëri, pasiguri dhe zhvendosje. Edhe pse raporti bazohet në hulumtime para fundit të gushtit kur qindra mijëra Rohingyanë – minoriteti më i madh pa shtetësi në botë që filluan të iknin nga Mianmar për në Bangladesh, gjendja e tyre sjell jo më pak probleme të lindura gjatë viteve të diskriminimit të perhershme, përjashtimit të zgjatur dhe ndikimit të tyre deri në gjendjen e statusit të shtetësisë të individëve. “Njerëzit pa shtetësi nuk duan asgjë më shumë se të njëjtat të drejta themelore që gëzojnë të gjithë qytetarët. Megjithatë, pakicat pa shtetësi të tilla si Rohingyas shpesh janë viktima të diskriminimit të rrënjosur thellë dhe mohimit sistematik të të drejtave të tyre “, tha Filippo Grandi, Komisioneri i Lartë i Kombeve të Bashkuara për Refugjatë.
“Në vitet e fundit, janë ndërmarrë hapa të rëndësishëm për të luftuar pashtetësinë në të gjithë botën. Megjithatë, sfidat e reja – si rritja e zhvendosjes me forcë dhe privimin arbitrar i kombësisë, po i vënë në rrezik dhe i kërcënojnë këto përparime . Shtetet duhet të veprojnë pa vonesë dhe të ndërhyjnë me vendosmëri për t’i dhënë fund pashtetësisë “, shtoi Filippo Grandi. Raporti ” Kjo është shtëpia jonë “: Pakicat pa shtetësi që kërkojnë shtetësinë, do të bëhet publike me rastin e trevjetorit të fushatës #IBelong të UNHCR-së (# I përkas) * për t’i dhënë fund pashtetësisë. Ai është bazuar në intervistat e kryera në maj dhe qershor të vitit 2017 me personat pa shtetësi që i përkasin grupeve minoritare, të pafuqishëm ose në rrezik të mbeten pa strehë në Madagaskar, në ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë dhe në Kenia, të cilat u zgjodhën si shembuj për të nxjerrë në pah çështjet me të cilat ballafaqohen pakicat pa shtetësi në mbarë botën.
Duke u nisur nga diskutimet me më shumë se 120 njerëz, raporti tregon se për shumë grupe minoritare, shkaku i pashtetësisë qëndron në vetë ndryshimin e tyre: historisë, pamja fizike, gjuha dhe besimi. Në të njëjtën kohë, pashtetësia shpesh e përkeqëson përjashtimin e grupeve të pakicave, me pasoja të mëdha për të gjitha aspektet e jetës së tyre: liria e lëvizjes, mundësitë ekonomike, qasja në shërbime dhe e drejta për të votuar. Dëshmitë në raport tregojnë se diskriminimi ndikon negativisht në komunitetet e pakicave pa shtetësi dhe intensifikon ankthin e tyre për integritetin dhe sigurinë e tyre fizike. Kjo situatë gjithashtu kontribuon në varfërimin e tyre, si dhe komplikon aftësinë e tyre për qasje në dokumentacion, arsim dhe kujdes shëndetësor. Për të siguruar që të gjitha të drejtat e kombësisë u garantohen pakicave pa shtetësi, fushata e UNHCR-së #Belong (#I përket) u kërkon të gjitha shteteve të miratojnë masat e mëposhtme : Lehtësojnë natyralizimin ose konfirmojnë shtetësinë e grupeve minoritare pa shtetësi që banojnë në territorin e tyre, me kusht që ata të kenë lindur ose kanë jetuar atje që nga një datë të caktuar, ose të kenë prindër apo gjyshër që i plotësojnë këto kritere.
. Lejoni fëmijët të marrin shtetësinë e vendit ku kanë lindur, në mënyrë që të mos rrezikojnë të bëhen pa shtetësi.
. Eliminimi i ligjeve dhe praktikave që i mohojnë ose i privojnë individit të drejtën e kombësisë në bazë të bazave diskriminuese si raca, përkatësia etnike, feja ose anëtarësimi në një pakicë gjuhësore.
. Sigurimi i regjistrimit të lindjes për të gjithë në mënyrë që të shmanget pashtetësia.
. Eliminimi i pengesave procedurale, administrative dhe praktike për lëshimin e dokumentacionit të shtetësisë për ata që kanë të drejtën e saj sipas ligjit.
* Çfarë është Fushata #IBelong (# unë i përkas)…
Më 4 nëntor 2014, UNHCR filloi fushatën #IBelong (# unë i përkas) për t’i dhënë fund pashtetësisë.
Pashtetësia është një problem i bërë nga njeriu dhe relativisht i lehtë për t’u zgjidhur dhe parandaluar. Me vullnetin e nevojshëm politik dhe mbështetjen publike, miliona njerëz në mbarë botën mund të fitojnë një shtetësi duke i dhënë fund lindjes së fëmijëve pa shtetësi.. Fushata #IBelong mbështetet nga një Plan Veprimi Global, i cili përcakton hapat konkretë që duhet të marrin Shtetet për të ndihmuar në zgjidhjen e problemit. Duke fituar një shtetësi, miliona njerëz pa shtetësi në mbarë botën mund të fitojnë qasje të plotë në të drejtat e tyre njerëzore dhe të gëzojnë një ndjenjë të përkatësisë në bashkësitë dhe komunitetet e tyre.
Në raportin e saj për ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë, UNHCR ka marrë si shembull minoritetin Rom.
Origjina e popullsisë rome mund të gjurmohet prapa në Indinë veriore, nga ku ata migruan midis shekujve 13 dhe 15 deri në Evropë. Në ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë, romët përbëjnë grupin më të madh në mesin e pakicave etnike që janë pa shtetësi ose në rrezik të pashtetësisë.
Shifrat zyrtare tregojnë se në vend ka 54,000 romë, ndonëse vlerësimet jozyrtare shkojnë nga 110,000 në 260,000. Romët kanë një identitet unik etnik dhe flasin gjuhën rome, e cila i dallon ata nga shumica e popullsisë maqedonase.
-“Kanë lindur këtu, si nuk mund të marr një certifikatë lindjeje për fëmijët e mi?”
Pashtetësia e romëve dhe pakicave të tjera etnike është e lidhur, pjesërisht, me shpërbërjen e Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë në fillim të viteve 1990. Ata që qëndruan ligjërisht në territorin e saj në kohën e shpërbërjes mund të fitonin shtetësinë e ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë duke aplikuar për natyralizim brenda një viti.
Shumë njerëz e humbën këtë mundësi, kryesisht për shkak të mungesës së ndërgjegjësimit, shpesh duke mos qenë në dijeni të faktit se ata nuk ishin shtetas të shtetit në të cilin ata vazhduan të jetonin. “Me një ID për të huajt, askush nuk dëshiron të punësojë ty. Ne jemi ulur në varfëri “, thotë Haidar Osmani.
-Fatmira Mustafa, një nënë e katër fëmijëve, mbledh mbeturina nga kazanët për të jetuar. Ajo pret me ankth e frikë, ditën kur pronari i ngastrës në të cilën familja e saj është duke jetuar, do të trokas në derën e saj për të kërkuar vendin.
-Ajnur Demir, 26 vjeç dhe familja e tij e re në vendbanimin Pod Kale në Shkup. “[Policia] e di atë që bëjmë, ku shkojmë. Ata kërkojnë për I.D.-në tonë,- kur themi se ne nuk kemi ndonjë, ne jemi të arrestuar, “thotë ai. © UNHCR
Varfëria, në kombinim me pamundësinë për të hyrë në kujdesin shëndetësor publik, ka implikime shkatërruese shëndetësore për shumë romë, të cilët nuk janë në gjendje të paguajnë për sigurim shëndetësor nga xhepat e tyre. Haidar u detyrua të shiste shtëpinë e tij pasi kishte nevojë për trajtimin nga kancer. Për pesë anëtarët e familjes së tij, ai duhet të mbulojë rreth 240 USD në muaj për sigurimin shëndetësor. Pa një letërnjoftim kombëtar, ai nuk ka të drejtë për sigurim shëndetësor, asistencë sociale ose punësim të qëndrueshëm.
-“Unë kam bërë më shumë se 20 kërkesa zyrtare për dokumente që nga viti 1991. Kam vizituar edhe Zyrën e Avokatit të Popullit. Ata [autoritetet] nuk i shpjeguan gjërat, ata thjesht kërkuan dokumente që nuk i kam “, shpjegon ai.
Pothuajse të gjithë anëtarët e komunitetit ndajnë ndjenjat e tyre se nuk u janë dhënë udhëzime të qarta nga autoritetet, se ata përjetojnë trajtim arbitrar dhe se atyre u kërkohet të prodhojnë dokumente që nuk janë në gjendje t’i marrin.
Mivtar Rustemov, një baba 48-vjeçar rom, ka vuajtur për vite me radhë që të marrë certifikatat e lindjes për gjashtë fëmijët e tij të lindur në shtëpi. “Nuk mund ta kuptoj se si është e mundur. Ata kanë lindur këtu, si nuk mund të marr një çertifikatë lindjeje për fëmijët e mi? Dua që [bija e tij Lirije] të ketë të njëjtat mundësi si miqtë e saj. ”
Disa nga këto çështje po trajtohen tani. Janë duke u zhvilluar diskutime mbi reformat e mundshme ligjore që do të ndihmonin procedurat e hyrjes së romëve për lindjen dhe regjistrimin e emrit personal. Ministria e Punës dhe Politikës Sociale po mbulon gjithashtu kostot e testimit të ADN-së për familjet më të prekshme rome për të mundësuar regjistrimin e lindjeve për fëmijët e lindur në shtëpi, të cilët nuk kanë dëshmi të tjera për të provuar lidhjet e tyre familjare.
(BalkanWeb)
