“Lufta ruse ka shkatërruar politikën 60-vjeçare të parandalimit dhe diplomacisë së aleancës. Tani shtetet anëtare duhet të mbajnë një qëndrim”, shkruan The Times.
Në një artikull të zgjeruar The Times është ndalur tek funksioni i NATO-s, mbështetja për Ukrainën dhe siguria e të ardhmes.
Udhëheqësit ato do të mblidhen këtë javë në Madrid për të adresuar sfidën më të rëndë me të cilën është përballur aleanca në gjashtë dekada.
NATO u formua në vitin 1949 si një përgjigje ndaj kolonizimit sovjetik të vendeve të çliruara nga nazizmi.
Ajo është ende e fokusuar në kërcënimin nga Moska, edhe pse Bashkimi Sovjetik nuk është më, dhe ato vende të dikurshme të kolonizuara janë bërë anëtarë dhe janë anëtarësuar në BE.
Megjithëse NATO është shumë më e fortë se Rusia, ajo sfidohet nga lufta në Ukrainë, sepse nuk është pjesëmarrëse e drejtpërdrejtë, mund të veprojë vetëm duke mbështetur Ukrainën dhe nuk ka rrugë të dukshme diplomatike për të dalë nga konflikti.
Historia e përbashkët e diplomacisë
Strategjia e NATO-s për Luftën e Ftohtë bazohej në parandalimin bërthamor, por gjithashtu varej nga diplomacia aktive.
Pas alarmeve të krizës së Berlinit në 1961 (të zgjidhur nga ndërtimi i Murit të Berlinit) dhe krizës së raketave Kubane një vit më vonë, NATO kërkoi mënyra për të qetësuar antagonizmin Lindje-Perëndim dhe për të shmangur një luftë të padëshiruar.
Ajo zgjodhi një qasje të dyfishtë: parandalimi do të tregonte vendosmërinë dhe vendosmërinë për të mbrojtur interesat jetike, ndërsa diplomacia do të tregonte se nuk ishte e pamatur dhe ishte e përgatitur për të negociuar për të menaxhuar krizat. Në vitet 1970, marrëdhëniet Lindje-Perëndim ishin qetësuar mjaftueshëm për të krijuar një detent.
Udhëheqësit e superfuqive u takuan për samite të rregullta; Gjermania Perëndimore ishte në gjendje të zhvillonte marrëdhënie me vendet e bllokut lindor; U ranë dakord për masat e kontrollit të armëve për të mbajtur të ulur nivelin e forcës.
Ndërsa marrëdhëniet u përkeqësuan në fund të viteve 1970, u ndoq e njëjta qasje e dyfishtë. Kur NATO vendosi në dhjetor 1979 të forconte parandalimin duke futur raketa bërthamore me rreze të mesme veprimi me bazë tokësore, ajo u përpoq të qetësonte shqetësimet e publikut duke ofruar njëkohësisht bisedime për kontrollin e armëve.
Edhe pse kjo u refuzua nga Moska në fillim, logjika e marrëveshjes u pranua pasi raketat filluan të vendoseshin, duke çuar në traktatin e vitit 1987 që hoqi raketat me rreze të mesme veprimi nga të dyja palët.
Pas përfundimit të Luftës së Ftohtë në fillim të viteve 1990, dualizmi vazhdoi.
Ndërsa Bashkimi Sovjetik u fragmentua dhe Traktati i Varshavës, aleanca e tij, u avullua, diplomacia dukej se ishte më e rëndësishme se parandalimi. Kishte më shumë mundësi për të punuar së bashku për qëllime të përbashkëta. Megjithatë, ky optimizëm nuk u nda nga ish-kolonitë e Rusisë.
Ata të sunduar më parë nga Moska nuk donin të përsërisnin përvojën dhe kërkuan sigurinë e aleancës për t’i mundësuar ata të përballonin çdo kërcënim të ardhshëm rus.
Për shkak se NATO-ja e gjeti veten duke u zgjeruar në mënyra që nuk ishin synuar plotësisht, kështu që përsëri u përpoq të balanconte parandalimin me diplomacinë dhe të gjente mënyra për të siguruar Rusinë.
Në maj 1997, u nënshkrua Akti Themelues Nato-Rusi, duke pohuar se të dy palët “nuk e konsideronin njëra-tjetrën si kundërshtarë”.
Ata festuan “një angazhim të qëndrueshëm, të ndërmarrë në nivelin më të lartë politik, për të ndërtuar së bashku një paqe të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse në zonën euro-atlantike”. Një këshill i përbashkët i përhershëm u krijua për të siguruar konsultime të rregullta mbi çështjet urgjente të sigurisë. Vendet e NATO-s premtuan se nuk kishin “asnjë qëllim, asnjë plan dhe asnjë arsye për të vendosur armë bërthamore në territorin e anëtarëve të rinj” dhe asnjë kërkesë për “stacionim të përhershëm shtesë të forcave të konsiderueshme luftarake” në këto shtete.
Putin e kthen skenarin
Mjerisht, angazhimi i përbashkët nuk zgjati. Vladimir Putin, udhëheqësi i Rusisë që nga viti 2000, shfaqi pakënaqësi në rritje me rendin e ri evropian. Ai e konsideroi territorin e ish-Bashkimit Sovjetik si sferën e veçantë të ndikimit të Rusisë, duke vënë në dukje numrin e madh të rusishtfolësve që banojnë në ato vende.
Por ato vende nuk donin të ishin në një sferë ndikimi ruse, nga frika se Moska do të vazhdonte të përdorte varësinë e tyre ekonomike dhe energjetike prej saj për të ndikuar në punët e tyre të brendshme dhe politikat e jashtme.
NATO mund të dërgojë aq armë sa të dojë, por shtetet e dinë se nuk mund t’i bashkohen luftës. Për këtë arsye, edhe Ukraina (së bashku me Gjeorgjinë) donte të anëtarësohej në NATO dhe në vitin 2008 , pothuajse u ra dakord.
Por Angela Merkel, kancelarja gjermane, ishte e shqetësuar se kjo do të ishte shumë provokuese për Rusinë. Rezultati ishte një kompromis i rrëmujshëm ku dera nuk u mbyll për anëtarësimin, por nuk u ndërmorën hapa të menjëhershëm për ta realizuar atë, duke e lënë Ukrainën të frustruar dhe Rusinë ende të provokuar. Putinit nuk i pëlqente ideja e kësaj aleance të madhe dhe antitetike ushtarake që dominonte zonën.
Problemi i tij i vërtetë, megjithatë, ishte se ai e urrente idenë që Ukraina të shkonte në rrugën e saj si një shtet i pavarur. Sa më shumë autokratik bëhej, aq më shumë i frikësohej efektit ngjitës të lëvizjeve popullore si Revolucioni Portokalli i 2004-5, kur ukrainasit protestuan kundër zgjedhjeve të manipuluara dhe kryengritjes së Maidanit të viteve 2013-4, një protestë kundër presidentit Viktor Janukoviç që iu dorëzua. Presioni rus për të hequr dorë nga një marrëveshje asociimi me BE-në. Kur Janukoviç iku nga Ukraina dhe një qeveri e orientuar nga perëndimi mori pushtetin në shkurt 2014, ishte shumë për Putinin.
Rusia pushtoi Krimenë dhe nxiti trazira të dhunshme në Ukrainën lindore.
Vendet e NATO-s kundërshtuan fuqishëm aneksimin e Krimesë, duke vendosur sanksione modeste dhe duke rritur dispozitat e tyre mbrojtëse ndaj shteteve baltike – Estonia, Letonia dhe Lituania – dikur pjesë e Bashkimit Sovjetik, por që nga viti 2004 anëtarë të NATO-s. Megjithatë, aleanca ende ka ngecur me qasjen e dyfishtë, duke mbështetur përpjekjet diplomatike për të zgjidhur mosmarrëveshjen. Franca dhe Gjermania, në veçanti, ishin pjesëmarrës të drejtpërdrejtë në “procesin e Minskut”, një përpjekje për të krijuar një marrëveshje me të cilën enklavat e mbështetura nga Rusia në Luhansk dhe Donetsk do të qëndronin pjesë e Ukrainës në këmbim të një roli të jashtëzakonshëm në qeverisje.
Edhe pse kriza që çoi në këtë luftë po ndërtohej, Franca dhe Gjermania ishin të ruajtura në përgjigjen e tyre – jo vetëm sepse nuk ishin të bindur se do të kishte një luftë, por edhe sepse ishin gati të riaktivizonin procesin e Minskut.
Deri në momentin e pushtimit rus, presidenti Macron po fliste me Putinin, duke i kërkuar të mos pushtonte dhe kërkonte tema që mund t’i dukej të dobishme për të diskutuar.
Sapo filloi lufta, ai dhe kancelari gjerman, Olaf Scholz, dukej se po përgatiteshin për një kohë kur ata mund të ndihmonin në negocimin e përfundimit të saj dhe për të gjetur se si të rivendosnin marrëdhëniet me Rusinë.
Nuk është më kështu. Pasi Macron dhe Scholz, së bashku me liderët e Italisë dhe Rumanisë, vizituan Kievin më 16 qershor forcuan pozitat e tyre.
Tani ata janë të qartë se çështja e kushteve të paqes është një çështje e Kievit dhe se sjellja e Putinit e ka bërë të pamundur të merret me Rusinë për sa kohë që ai është në krye.
Një model i ri
Kështu, një efekt i natyrës brutale dhe kriminale të pushtimit rus ka qenë krijimi i një uniteti të jashtëzakonshëm të NATO-s mbi nevojën për të mbështetur Ukrainën në një luftë që mund të zgjasë për shumë muaj, disa thonë vite, me një rezultat që nuk mund të parashikohet me besim.
Konflikti tashmë po shkakton dhimbje dhe vështirësi të mëdha ekonomike dhe mund të çojë ende në racionimin e gazit, edhe pse shtetet anëtare nuk janë përfshirë në luftime.
Vendosmëria e liderëve të NATO-s për ta arritur këtë nuk është thjesht sepse një fitore ruse do të ishte një goditje ndaj humanitarizmit dhe ligjit ndërkombëtar, por edhe sepse do të kishte pasoja të tmerrshme strategjike. Nëse Ukraina do të përfshihet në një Rusi të madhe, së bashku me Bjellorusinë, atëherë do të ketë tension përgjatë kufirit të ri me NATO-n, që kërkon një përpjekje të zgjatur për të ndërtuar mbrojtje konvencionale dhe për të përforcuar parandalimin.
REKLAMIM
Tani për tani, Rusia mund të mos ketë kapacitet të lirë për të pushtuar ndonjë vend tjetër, por, e guximshme nga fitorja në Ukrainë, nuk ka asnjë arsye për të supozuar se ajo nuk do të vazhdojë të kërkojë mënyra për të ngacmuar dhe frikësuar kundërshtarët e saj. Një armëpushim i përkohshëm që la Rusinë të pushtonte ende rreth 20 për qind të vendit, nuk do të linte asgjë të zgjidhur. Do të kishte përleshje të rregullta përgjatë një kufiri prej më shumë se 600 miljesh dhe rezistencë dhe kryengritje në territoret e pushtuara, me sanksione ende në fuqi dhe ndërprerje të vazhdueshme në tregjet e energjisë dhe furnizimet me ushqime.
Prandaj, ky është një nga ato momente kulmore në çështjet ndërkombëtare nga të cilat varen të gjitha marrëveshjet e ardhshme të sigurisë. Uniteti i aleancës mund të prishet, por, për momentin, është marrë angazhimi për të mbështetur Ukrainën ndërsa ajo kërkon të dëbojë pushtuesit. NATO nuk mund të presë thjesht që Putin të largohet nga skena ose që Rusia të tërheqë forcat e saj. Ajo duhet t’i sigurojë Ukrainës furnizime të vazhdueshme me armë dhe municione të reja, si dhe mbështetje financiare. Kjo do t’u kërkojë shteteve anëtare të rrisin prodhimin e materialit që i nevojitet Ukrainës, duke rimbushur rezervat e tyre. Garancitë e sigurisë që vijnë me anëtarësimin në NATO (dhe që tani kanë tërhequr edhe Finlandën dhe Suedinë) do të rikonfirmohen. Ato shtete, si Estonia, që ndihen veçanërisht të prekshme ndaj presionit rus duhet të sigurohen. duke përfshirë vendosjen e përhershme të trupave atje, megjithëse kjo do të nënkuptonte pezullimin e dispozitës përkatëse të Aktit Themelues të NATO-Rusisë. Publiku duhet të përgatitet me sinqeritetin e duhur për një kohë të gjatë.
Zhgënjimi për NATO-n është se ka mjete të kufizuara për të formësuar konfliktin. Ndihma ekonomike, ndihma ushtarake dhe furnizimet me armë janë jetike, por shtetet anëtare janë të frenuar të bashkohen me luftën, sepse Putini gjithmonë e ka identifikuar këtë si një emergjencë që mund të sjellë në lojë armët bërthamore të Rusisë. Në këmbim, NATO e pengon Rusinë të zgjedhë shtetet e saj anëtare, por jo të vazhdojë luftën e saj kundër Ukrainës. As aleanca nuk ka një rrugë diplomatike për të ndjekur. Akti Themelues i vitit 1997 është efektivisht i pafuqishëm. G7 po takohet gjithashtu këtë javë, jo më G8 sepse Rusia është përjashtuar. Pra, në këtë moment historik, strategjia e NATO-s zbret në financimin e qëndrueshmërisë së Ukrainës dhe aftësisë së saj për të luftuar në mënyrë efektive.
(BalkanWeb)
