Arkeologët në Londër kanë bashkuar mbetjet e shkatërruara të një koleksioni të madh afreskesh romake.
Në një vepër të jashtëzakonshme restaurimi arkeologjik, studiuesit në Londër kanë ribashkuar me sukses fragmentet e një afreski romak 1,800-vjeçar, një projekt që është përshkruar si “puzzle-i më i vështirë në botë” nga specialisti kryesor. Ky përpjekje monumentale, e ndërmarrë nga Muzeu i Arkeologjisë së Londrës (MOLA), zbuloi fragmentet e një afreski dikur të gjallë nga një vilë në Britaninë Romake. Pas më shumë se 1,800 vjetësh errësirë, vepra e artit, e zbukuruar me dizajne të ndërlikuara zogjsh, lulesh dhe lyresh, tani tregon një histori të banorëve të kaluar të vilës, pasurisë së tyre dhe ndikimeve artistike të Perandorisë Romake.
Projekti i restaurimit filloi me zbulimin e copave të thyera të afreskut në vitin 2021 në Southwark, Londër. Ky zbulim ndodhi gjatë rindërtimit të një vendi që dikur ishte shtëpia e një vile romake të ndërtuar midis viteve 43 dhe 150 pas Krishtit. Është një vështrim emocionues në luksin dhe kulturën e elitës romake, si dhe një zbulim i rrallë arkeologjik që lidh të kaluarën me të tashmen. Afresku fillimisht ishte pikturuar në suva, duke dekoruar muret e vilës, por shekuj shkatërrimi e kishin reduktuar atë në mijëra fragmente të vogla.
“Ishte si të mblidhje enigmën më të vështirë në botë”, tha Han Li, një specialist i lartë i materialeve të ndërtimit në MOLA. Ekipi i restaurimit u përball me sfida të mëdha ndërsa punonin për të bashkuar veprat e artit, të cilat ishin shpërndarë dhe dëmtuar gjatë shekujve. Li, i cili udhëhoqi procesin e montimit, përshkroi natyrën delikate të detyrës. “Shumë nga fragmentet ishin shumë delikate dhe copa nga mure të ndryshme ishin ngatërruar së bashku”, shpjegoi ai. Kjo e bëri detyrën edhe më komplekse, pasi ekipi duhej të renditte dhe rregullonte me kujdes copat nga mure të shumta, shumë prej të cilave ishin dëmtuar rëndë ose të fragmentuara.
Procesi zgjati tre muaj përpjekjesh intensive, me arkeologë dhe specialistë që punuan pa u lodhur për ta rikthyer afreskun në rregullimin e tij origjinal. Pavarësisht sfidave, ekipi ia doli ta rimontonte veprën e artit në formën e tij origjinale, duke zbuluar detaje të pikturës së lashtë romake që ishte humbur për gati dy mijëvjeçarë.
Afresku, i cili zbukuronte 20 mure të vilës, është më shumë sesa thjesht një pjesë dekorative. Ai shërben si një dokumentim vizual i banorëve të vilës dhe shijeve të tyre. Vepra artistike përshkruan zogj, lule, lira dhe fruta – elementë simbolikë të pasurisë dhe rafinimit në shoqërinë romake. Këto motive nuk ishin vetëm dekorative; ato u zgjodhën me kujdes për të pasqyruar statusin dhe luksin e pronarëve të vilës.
Afresku përmban gjithashtu elementë që tregojnë ndikime artistike nga përtej Perandorisë Romake. Disa modele dhe dizajne në afresk duket se janë frymëzuar nga rajone jashtë sferës romake, duke përfshirë zonat që tani janë Gjermania dhe Franca moderne. Kjo sugjeron që pronarët e vilës mund të kenë pasur lidhje ose vlerësim për traditat artistike nga më larg. Një tipar mbresëlënës është përdorimi i të verdhës në dizajn, një ngjyrë e rrallë për afresket romake, e cila thekson më tej dëshirën e artistit për ta bërë veprën e artit të dallohet.
Përveç imazheve të bukura, afresku përmban mbishkrime që ofrojnë një pasqyrë më të thellë të krijimit të tij. U gjetën disa fragmente me grafite të lashta, duke përfshirë shkronja dhe fjalë greke që ishin gdhendur në suva. Këto grafite mund të jenë shkruar nga vetë artistët ose nga të tjerë që kishin punuar në vilën ose kishin vizituar atë. Alfabeti grek shpesh shihet si një formë numërimi ose liste kontrolli në kontekstet e lashta, dhe cilësia e shkrimit sugjeron se artisti ishte i aftë.
Një detaj interesant i zbuluar gjatë restaurimit është fjala latine “fecit”, që do të thotë “e ka bërë këtë”. Fjala u gjet pranë një gdhendjeje dekorative që zakonisht do të ishte përdorur nga artistët romakë për të nënshkruar veprat e tyre. Fatkeqësisht, suvaja është e thyer në këtë zonë, duke e lënë emrin e artistit një mister. Pavarësisht kësaj, ajo ofron një aluzion joshës për identitetin e artistit që qëndron pas këtij afreski të ndërlikuar.
