Ishte ora 6 e mëngjesit kur Venique Moïse hapi derën e shtëpisë së saj dhe pa dhjetëra njerëz që vraponin me fëmijët e tyre ndërsa të shtënat me armë u intensifikuan.

Pak minuta më vonë dhe ajo iu bashkua turmës me tre fëmijët e saj dhe u largua pasi zjarret dogjën disa shtëpi. Gjatë orëve dhe ditëve në vijim, trupat e gati 200 burrave, grave dhe fëmijëve  të qëlluar, të djegur ose gjymtuar me hanxhar nga bandat ndërluftuese  u gjetën në atë pjesë të kryeqytetit të Haitit.

Bandat po luftojnë njëra-tjetrën dhe po pushtojnë territorin në kryeqytetin e Port-au-Prince me një intensitet dhe brutalitet të ri. Dhuna ka tmerruar shumë njerëz që mendojnë se vendi po zbërthehet me shpejtësi teksa përpiqet të shërohet nga vrasja e 7 korrikut të Presidentit Jovenel Moïse.

Ekspertët thonë se shkalla dhe kohëzgjatja e përleshjeve të bandave, fuqia që zotërojnë kriminelët dhe sasia e territorit që ata kontrollojnë ka arritur në nivele të paparë më parë.

Bandat kanë detyruar shkollat, bizneset dhe spitalet të mbyllen ndërsa bastisin lagje të reja, marrin kontrollin e rrugëve kryesore që lidhin kryeqytetin me pjesën tjetër të vendit dhe rrëmbejnë viktima çdo ditë, duke përfshirë tetë shtetas turq ende të mbajtur rob, thonë autoritetet.

Bandat gjithashtu po rekrutojnë më shumë fëmijë se më parë, duke i armatosur me armë të rënda dhe duke krijuar aleanca të përkohshme me bandat e tjera në përpjekje për të marrë më shumë territor për përfitime ekonomike dhe politike përpara zgjedhjeve të përgjithshme të vendit, tha Jaime Vigil Recinos, komisioner në Haiti.

“Është e habitshme,” i tha ai, duke vënë në dukje se përplasjet e bandave po bëhen çështje të zgjatura dhe të pamëshirshme. “Ne po flasim për diçka që Haiti nuk e ka përjetuar më parë.”

Të paktën 92 civilë dhe 96 anëtarë të dyshuar të bandës u vranë midis 24 prillit dhe 16 majit, me 113 të tjerë të plagosur, 12 të zhdukur dhe 49 të rrëmbyer për shpërblim, sipas Zyrës së Komisionerit të Lartë të OKB-së për të Drejtat e Njeriut. Zyra paralajmëroi se numri aktual i njerëzve të vrarë “mund të jetë shumë më i lartë”.

Bandat gjithashtu përdhunuan në grup fëmijë deri në 10 vjeç dhe u vunë flakën qindra shtëpive, duke detyruar rreth 9,000 njerëz të ikin dhe të kërkojnë strehim të përkohshëm në kisha, parqe publike dhe shkolla të mbyllura, thanë zyrtarët e OKB-së.

Rrjeti Kombëtar i Mbrojtjes së të Drejtave të Njeriut të Haitit tha se disa viktimave iu prenë kokat, ndërsa të tjerët u hodhën në puse dhe tualete. Bandat postuan foto të skenave të tmerrshme në rrjetet sociale për të terrorizuar më tej njerëzit. Rrjeti tha se shumica e grave dhe vajzave janë përdhunuar para se të vriteshin.

“Dhuna e armatosur ka arritur nivele të paimagjinueshme dhe të patolerueshme në Haiti”, tha Michelle Bachelet, Komisionerja e Lartë e OKB-së për të Drejtat e Njeriut, në një deklaratë të 17 majit.

Bruno Maes, përfaqësuesi i UNICEF-it në Haiti, tha se një shqetësim në rritje është mungesa e aksesit në gjërat bazë si uji, ushqimi dhe ilaçet, sepse njerëzit mbeten të bllokuar në zona të caktuara ndërsa bandat vazhdojnë të luftojnë, duke vënë në dukje se kequshqyerja është në rritje duke prekur 1 në 5 fëmijë vetëm në lagjen Cité Soleil.

“Ne po shohim vërtet një mbytje të Port-au-Prince-it,” tha ai, duke shtuar se UNICEF-i është detyruar të përdorë një helikopter dhe tani një varkë për t’u përpjekur të arrijë tek ata që kanë më shumë nevojë.

Në spitale gati 100 njerëz po marrin trajtim për plagë të shkaktuara me armë zjarri që nga 24 prilli deri më 7 maj, duke e detyruar grupin e ndihmës të rihapte një klinikë në Cité Soleil që e kishte mbyllur herët në prill për shkak të dhunës.

Kryeministri Ariel Henry ka qëndruar kryesisht i qetë mes dhunës së përshkallëzuar të bandave, ndërsa Frantz Elbé, shefi i ri i policisë së Haitit, tha se dhjetëra anëtarë të bandës janë arrestuar dhe 94 të tjerë janë vrarë në përleshjet me policinë që kur mori drejtimin e departamentit gjashtë muaj më parë. Gati 5,000 të dyshuar janë akuzuar për krime duke përfshirë vrasjen dhe rrëmbimin, tha Elbé.

“Unë do të vazhdoj të gjurmoj kriminelët,” u zotua ai në një konferencë shtypi të 9 majit, duke shtuar se departamenti i policisë së Haitit, me staf të pamjaftueshëm dhe me burime të pamjaftueshme, me rreth 11,000 oficerë për një vend me më shumë se 11 milionë banorë, po merrte trajnime dhe pajisje nga komuniteti ndërkombëtar.

Të paktën 48 vrasje u raportuan në lagjen Butte Boyer, nga e cila Edna Noël Marie u largua me burrin dhe tre fëmijët e saj kur shpërthyen të shtënat me armë zjarri në fund të prillit.

44-vjeçarja po fle në dyshemenë prej betoni në kushte gjithnjë e më johigjienike, ndërsa fëmijët e saj qëndrojnë në shtëpinë e një shoqeje.

“Nuk është aq i madh sa të na strehojë të gjithëve,” shpjegoi ajo, duke shtuar se ajo ka frikë se bandat do të rekrutojnë dy djemtë e saj dhe do ta përdhunojnë vajzën e saj. “Këta njerëz nuk kanë asnjë pendim dhe shoqërisë nuk i intereson vërtet. … Nuk ka mbrojtje civile. Nuk ka autoritete. Policia është këtu sot dhe ata do të ikin nesër.”

Rreth 1,700 shkolla janë mbyllur në mes të rritjes së dhunës së bandave, duke lënë më shumë se gjysmë milioni fëmijë pa arsim tha OKB. Po bëhen përpjekje për të ngritur një stacion radio FM të dedikuar për klasat e transmetimit, tha Maes.

“Është shumë e trishtueshme për ne që fëmijët që janë të gatshëm të mësojnë dhe mësuesit që duan të japin mësim nuk mund ta bëjnë këtë sepse ndihen të pasigurt,” tha ai.

Dhuna dhe rrëmbimet e vazhdueshme kanë bërë që qindra Haitianë të largohen nga vendi i tyre, shpesh një veprim vdekjeprurës. Të paktën 11 Haitianë vdiqën dhe 36 të tjerë u shpëtuan kur anija e tyre kontrabandë u përmbys pranë Porto Rikos këtë muaj. Dhjetëra të tjerë kanë vdekur në det muajt e fundit.

Një shqetësim tjetër është mungesa e strehimit jo vetëm për rreth 9,000 familje që së fundmi janë detyruar të largohen nga shtëpitë e tyre, por edhe për rreth 20,000 të tjerë të zhvendosur vitin e kaluar, të cilët ende jetojnë në strehimore të mbipopulluara dhe të pista qeveritare. Në të njëjtën kohë, vendi po përpiqet të ndihmojë afërsisht 20,000 Haitianë që administrata e Presidentit të SHBA Joe Biden i ka dëbuar muajt e fundit mes kritikave të ashpra.

Ndërsa policia përpiqet të frenojë dhunën e bandave, gazetarët e AP vizituan lagjen Butte Boyer, ku era e shtëpive të djegura dhe trupave të kalbur u përhap kudo. Qentë gërryen eshtrat e viktimave.

Disa mure dhe porta u skalitën me “400 Mawozo”, një dëshmi e pranisë së një bande që besohet se kishte rrëmbyer qytetarët turq në fillim të majit dhe 17 anëtarë të një grupi misionar me bazë në SHBA vitin e kaluar, duke kërkuar 1 milion dollarë si shpërblim.

E gozhduar në një shtyllë druri, një fotografi e një njeriu të vrarë gjatë dhunës së fundit të bandave u përplas nga era. Në tabelën poshtë shkruhej: “Faleminderit për qeverinë e vendit tim”.

Dikur ishte një lagje e qetë ku Lucitha Gason, 48 vjeç, e di se nuk do të kthehet më. Ajo po bëhej gati për në kishë kur shpërthimi i armëve në fund të prillit e detyroi atë të braktiste shtëpinë e saj. Ajo ka qëndruar në një shkollë të mbyllur, por pronari kohët e fundit kërkoi që ajo dhe dhjetëra Haitianë të tjerë të gjenin një vend tjetër për të fjetur.

Gason tani po përpiqet të kuptojë se ku të shkojë pasi ajo nuk mund të përballojë të largohet nga vendi.

“Ne nuk kemi besim qeveria dhe tek organizatat. Ata të gjithë po bëjnë premtime që nuk po realizohen,” tha ajo. “Këtu në Haiti, ju me të vërtetë duhet të vareni nga vetja dhe çfarë mund të bëni për veten tuaj.