Nga libri im me novela : “Njerëzit vdesin të premten”

“Kalojmë këtej, – më tha drejtori i muzeut mesjetar. – Të ftoj të shohim disa ikona të shekullit të trembëdhjetë që sapo i kemi restauruar në Greqi”. Ecnim ngadalë duke parë me kërshëri të gjitha thesaret e muzeut që dëshmonin për kulturën e lashtë dhe vazhdimësinë në trojet e asaj qendre urbane. Shenja dëshmie të një jete që kishte pasur nivelet më të arrira të kohës së vet. Ikona, piktura, dru i gdhendur, ikonostase të formateve të ndryshme, kryqe, afreske mbi mure, objekte të vjetra që mbartnin një peshë të rëndë historie.

“Ta rrëfej edhe atë historinë që më kërkove të ta tregoj, pra sesi mundëm ta shpëtojmë thesarin e këtij muzeu gjatë kaosit, shkatërrimeve, rrëmujës së përgjithshme të atyre ditëve të marsit 1997, kur në qytet ndodhnin vandalizma dhe këmbë polici nuk dukej në rrugë” ,- vazhdoi shoqëruesi im duke më prekur lehtë në bërryl sikur donte të më shtynte të ecja pak më shpejt mbi dhogat e asaj salle.

E kuptova se ndërsa i duhej të më shpjegonte veprat e artit që përmbante qendra muzeale që kishte nën administrim, dëshira e papërmbajtur e tij ishte të më tregonte, në fakt, edhe atë historinë e largët të dhjetë viteve më parë, kur i ishte dashur t’i dilte zot pasurisë së paçmueshme që kishte pasur në ruajtje.

“Ajo pasdite marsi ishte sa e ftohtë aq edhe me lagështirë, – e nisi shtruar tregimin e tij drejtori i muzeut. – Do të më mbetet ndër mend për të gjithë jetën. Pas disa mitingjeve shumë të fuqishme, ku njerëzit kërkonin që qeveria t’u kthente paratë që ata kishin vënë në piramidat financiare, grupe të përbëra nga individë shumë të eksituar e të dhunshëm, dilnin nëpër rrugë dhe thyenin xhame dyqanesh, dëmtonin duke shkëlyer pemë, shkallmonin pllakat e trotuareve dhe bënin gjithë ato vandalizma të tjerë. Nuk kishte asnjeri guximin t’u dilte përballë dhe t’u thoshte: “mos!” e “Ndalni!” Njerëzit e policisë kishin ditë që nuk shiheshin më nëpër rrugë, sepse qëlloheshin, shaheshin nga turmat e qytetarëve, a thua sikur ta kishin ata të shkretët fajin për gjendjen e krijuar dhe për boshatisjen e arkave të piramidave financiare.

Kishte kohë që gjendja ishte e nderë në qytet, por gjithsesi pas disa incidenteve gjatë ditës, në të ngrysur, dukej sikur normalizohej. Njerëzit hynin nëpër shtëpitë e tyre dhe niste një natë e qetë, ku gjithsecili qante hallet me të afërmit pranë zjarrit të vatrës familjare”. E shihja drejtorin e muzeut që kishte nisur tregimin e tij dhe më dukej një njeri me vullnet të çeliktë. Me gjatësi nën mesatare, paksa i shëndoshë, gjithsesi me muskuj, më drejtonte një vështrim që dilte nga dy sy të zinj si shkëndija, me një ballë të lartë dhe flokët e krehur duke i ngritur sipër lëmueshëm sikurse i mbajnë zakonisht burrat e asaj zone, paksa të hedhura kryeneçësisht përpjetë kokës. Ishte restaurator i zoti. e dija nga të thënat e të tjerëve. me njohuri shumë të mira nga historia mesjetare. Por tani, ndërsa ai kërkonte patjetër të më tregonte ndodhitë e atyre ditëve të marsit, më shumë e shihja si një mbrojtës, si një ushtar që i del zot pasurive të kulturës së qytetit të tij sesa si një punonjës të ftohtë e të regjur muzeu që duket sikur vjetrohet rrufeshëm nga dita në ditë e merr moshën e objekteve që ka në ngarkim.

“Ishte aty nga ora katër e pasdites, sapo kishte filluar të binte muzgu i natës dimërore, kur një kalimtar që banonte pak më tutje ndërtesës së muzeut, pikërisht në të njëjtën rrugicë të qytetit tonë, trokiti disi me alarm mbi portën e drunjtë të muzeut. Dola dhe e hapa. Pasi e përshëndeta, doja ta ftoja të hynte brenda për ta pyetur se çfarë halli kishte, por ai nuk priti dhe më tha me një zë të dridhur dhe me një pamje të tmerruar: “Kini kujdes, thonë se kanë sulmuar dhe djegur arkivin e qytetit, hipotekën, kinemanë, shtëpinë e kulturës, bibliotekën. Nuk e di me siguri. Kam frikë se do t’ju sulmojnë edhe ju.” “Kaq tha dhe iku me nxitim duke u drejtuar për nga shtëpia e tij – vazhdoi drejtori i muzeut. – U ktheva menjëherë brenda duke kaluar me hapa të shpejtë oborrin e ndërtesë sonë. Portën e madhe të drunjtë e mbylla duke i vënë nga pas edhe dy llozet e mëdha prej hekuri.

Në hollin e hyrjes i gjeta të mbledhur të gjithë punonjësit e mi. Sikur e kishin ndjerë rrezikun që po u kanosej. Fytyrat e tyre ishin të zverdhura dhe sytë e hapur tej mase. ishin mbledhur aty të gjithë, tre restauratorët, gruaja që kryente rolin e rrëfyeses, arkivistja, llogaritarja, elektricisti i muzeut dhe një roje i vjetër civil që kujdesej për hyrje – daljet e vizitorëve dhe merrej me shitjen e biletave. Ua shpjegova me të shpejtë dhe paksa në mënyrë kaotike se çfarë më kishte thënë kalimtari. Nuk kishte rrugë tjetër. Atë natë duhej të qëndronim të ngujuar në muze. Ua thashë ashtu butë dhe aspak në formë urdhri. Unë do të qëndroj, fola si nëpër dhëmbë.

Gjithçka mund të ndodhë. Nëse grupet e keqbërësve, duke përfituar nga rrëmuja e përgjithshme, mungesa e forcave të rendit, do të sulmojnë për të vjedhur, shkatërruar e pastaj djegur muzeun, atëherë sonte këtu do të bëhet një krim i rëndë kombëtar. Objekte arti që u kanë rezistuar shekujve të tërë, perandorive, pushtimeve, mërive shekullore midis feve, keqdashjes së të huajve, do të marrin sot fund, ja këtu, ndërkohë që ne do të jemi duke fjetur nëpër shtëpitë tona. Unë do të rri këtu sonte sepse kjo natë, vazhdova, do të ndajë me thikë në mes shekuj nga njëritjetri. Dhjetëra breza njerëzish kanë ikur nga kjo botë pa u ardhur rasti të provohen përpara një gjendjeje të tillë. Ju bëni si të doni, e di që gratë kanë fëmijët nëpër shtëpi. Pas një ore do të bëhet fare errësirë dhe në atë kohë s’mund të dilet më nëpër rrugët e qytetit, ndërsa nga burrat, kush të dojë le të rrijë këtu me mua, por nuk i detyroj.” mori frymë thellë dhe pasi kaloi një herë dorën e bëshme mbi flokët e krehur përpjetë, bëri disa hapa përpara meje dhe vazhdoi të fliste qetësisht. Ishim ndalur pikërisht përballë një pikture mesjetare me ngjyra të ndezura që tregonte pamje nga qyteti i atyre shekujve të hershëm. Duke e parë përmallueshëm sikur ta njihte çdo detaj të saj, e rifilloi përsëri historinë e lënë përgjysmë:

“Askush nuk pranoi të ikte. Nuk do të mbetesha vetëm përpara furisë së vandalëve. As gratë nuk u larguan. rojtari i vjetër nuk nguroi të thoshte se nuk donte të turpërohej në atë moshë dhe t’i linte të braktisura gjithë ato pasuri të vyera që të parët i kishin ruajtur si thesare të çmuara. mbyllëm të gjitha dyert e dritaret prej druri. energji elektrike nuk kishte, prandaj ndezëm të gjithë shandanët dhe qirinjtë që gjetëm të shpërndarë nëpër këtë ndërtesë kishe. Dukej se po merrnim pjesë në një ceremoni fetare, të gjitha pagëzimet, ceremonitë mortore, kreshmët, meshat e të gjitha të dielave qytetare që nga mesjeta e këtej më dukeshin se ishin mbledhur aty. Shekuj ishin përqendruar aty në atë pasdite. Pesha e kohës ishte e madhe. Punonjësit shëtisnin heshturazi nëpër gjysmerrësirën e muzeut. Dikush drejtonte kuadratin e një tabloje që nuk di se përse i dukej paksa i anuar, një tjetër fshinte pluhurin që kishte rënë mbi një ikonë, një i tretë ishte ulur në shkallaren përpara ikonostasit dhe sodiste nga afër gdhendjet prej druri, të tjerët qëndronin ashtu pa lëvizur, zhytur në dritëhijet e lojës së ndriçimit të qirinjve dhe shandanëve e më dukeshin herë si ikona, herë si njerëz të gjallë, herë si hije që lëviznin duke çarë një eter qindra e qindra vjeçar. Ankthi ishte shndërruar në një qetësi të përmotshme.

“Vetëm të mos na përdhunojnë, foli me zë të dridhur njëra nga gratë. Sa për të tjerat, të bëhet ç’të bëhet. Një herë rron njeriu, një herë vdes. Por nuk kuptoj se përse djegin dhe shkatërrojnë, ndonëse e marr vesh inatin që kanë mbledhur me shtetin dhe qeverinë. O Zot, si qenka njeriu! Sapo merr vesh se në rrugë nuk ka këmbë polici, menjëherë nis të transformohet, bëhet si bishë dhe rrëmben, djeg, shkatërron, vjedh.” Dukej sikur fliste me vete, si për t’u siguruar se prania e asaj aty nuk ishte një gabim fatal. Pas një çasti, elektricisti i muzeut m’u drejtua duke më thënë: “Zoti drejtor, pa provoje të lidhesh një herë në telefon me policinë, se ndoshta kanë mundësi të na dërgojnë ndonjë patrullë sa për të siguruar muzeun. Sidoqoftë ka disa gjëra që duhen ruajtur më fort se të tjerat, apo jo?” m’u duk ide shumë e mirë. me shpejtësi formova numrin me dy shifra të policisë së qytetit dhe kërkova të flisja urgjentisht me shefin e saj. Më doli në telefon shumë shpejt, gati menjëherë, a thua sikur të kishte qenë i ulur aty ngjitur me telefonin. m’u duk shenjë e keqe. Dukej se e gjithë hierarkia policore, nga mbajtësi me gradë të ulët i telefonit deri te zyra e shefit ishte shkërmoqur. Ashtu ishte. E njihja disi shefin e policisë. I ardhur nga kryeqyteti. me arsim të kompletuar, vishej elegant, sqimatar dhe në fytyrë mbante gjithmonë një shenjë pakënaqësie, sikur diçka në qytet nuk shkonte mirë dhe atij i duhej të ndërhynte në çdo çast…

“E kuptoj mirë gjendjen dhe ankthin tuaj, më tha duke hyrë drejt e në temë sapo i thashë se kush isha. Por, ta dish, i dashur zotëri, nuk mund të bëj asgjë. Kam shumë pak policë në dispozicion. më kanë ardhur dy tanke të vegjël si përforcim nga qendra, por, me to jam duke siguruar mbrojtjen e ndërtesave të pushtetit lokal dhe radiostacionin. e di, e di, kjo që thua është shumë e drejtë. Aty keni dhjetëra shekuj histori që duhet mbrojtur, por ja që ka një logjikë tjetër që unë zbatoj. më duhet të mbroj pushtetin e sotëm dhe jo historinë e kaluar. Nuk mund të lejoj të më rrëmbejnë rebelët radiostacionin sado që fjalët e thëna në ajër ikin dhe zhduken, ndërsa ikonat janë aty prej qindra e qindra vitesh. A i keni mbyllur dyert dhe dritaret? Shumë mirë keni bërë. i gjithë personeli ka vendosur të qëndrojë aty sot për të gjithë natën? Ah, kjo më jep shpresë. Ju do ta ruani muzeun tuaj. Sidoqoftë më telefono pas nja dy orësh, po të kem mundësi atëherë do ta rishoh situatën dhe mund të dërgoj ndonjë përforcim.” minutat kalonin me shpejtësi.

Tani të gjithë punonjësit ishin mbledhur pas një shandani të madh që flakërinte në mes të kishës dhe flisnin me njëri-tjetrin me një zë të mekur që herë ulej fare dhe herë ngrihej paksa si vetë lëkundjet e flakës mbi mure. Vetëm mua nuk më zinte vendi. më mirë, thashë. Këto mure le t’i lëpijnë hijet e ndriçimit të mekur të qiriut sesa t’i lëpijnë flakët e zjarrit të duarve kanibale.

“Po përse shkatërrojnë?– më mundonte mendimi që fekste si ajo dritëhija e qiriut.”” Tani nuk më durohej më mua. e ndalova përshkrimin e drejtorit të muzeut dhe gati sa nuk i thirra: “A e more shefin në telefon pas dy orësh?” “e mora, si jo, por këtë radhë biseda e tij ishte edhe më misterioze se e para. “Nuk kam asgjë të re miku im me se mund të të ndihmoj, – m’u përgjigj fare thatë. Aty këtu flakët përpijnë ndonjë magazinë, ndonjë dyqan; biblioteka dhe dy zyra noterësh po digjen akoma. Deri tani nuk ka të vrarë, por forcat e mia janë ende të pakta. Nejse. e di, e di që ti kërkon ndihmë, por, ja, unë në punë, në shërbim jam. më thuaj ku janë dhe çfarë po bëjnë punonjësit e tjerë të muzeut? Si the? Po rrinë rreth e rrotull flakës së një qiriu të madh të sallës së meshave të kishës dhe po qajnë hallin e tyre? Ja kjo është gjë e mirë. Kjo më jep shpresë. Do të lidhemi përsëri pas dy orësh të tjera, aty nga mesnata.”
e ula me forcë dorezën e telefonit.

Të gjitha vështrimet e punonjësve u drejtuan nga unë. më erdhi turp nga sjellja e komisarit të policisë të qytetit. Ishim ashtu të shkëputur nga bota, mbyllur në atë kishë të kthyer në muze mesjetar, ngujuar pas dyerve dhe dritareve prej druri dhe mureve të gurtë. Si në një shpellë të madhe me margaritarë. Në atë çast arkëtarja e muzeut, e mbaj mend si tani, m’u drejtua e më tha: “edhe ai i shkreti nuk ka se çfarë të bëjë më parë. Lëre mos e nga, jemi ne këtu, na zuri ky taksirat. mbase nuk na sulmojnë e gdhihemi shëndoshë e mirë sonte.” Kishte filluar të bënte ftohtë, por as zjarr nuk ndiznim dot dhe as ndonjë cigare nuk e thithnim. ishte e ndaluar. Ata rrinin të mbështjellë ashtu veshur me pallto sikur prisnin të iknin nga çasti në çast, apo të hynin disa njerëz me maska dhe t’i nxirrnin me përdhunë jashtë për të filluar masakrën mbi objektet që kishin përballuar kaq shekuj histori. mbanin vesh çdo zhurmë që vinte nga bota e përtejme. Pak zhurma u ndjenë në fakt, por jo të gjitha të lemerishme. Një mjaullitje maçoku. Hapat e nxituara të dikujt mbi kalldrëm. Një krakëllimë mitralozi si ajo e një kolle plaku. Sirena e një zjarrfikësi çau qiellin për disa minuta dhe pastaj, pa shpresë, u largua andej nga erdhi. Përsëri krakëllima automatikësh. Pastaj të thirrura inati. e më në fund heshtje prishej nga ndonjë zhurmë nate.

Aty pas mesnate e mora në telefon përsëri shefin e policisë. “Të lutem, ata mund të vijnë nga çasti në çast. Bëni diçka për ne!” Por, ai nuk tundej nga e tija: “Ja sa të më vijnë përforcimet. Qyteti është i tëri në ankth. Nuk jeni ju të vetmit që keni nevojë për ne. Por, më thuaj, çfarë po bëjnë punonjësit e tu tani? Ku janë?” Këtë radhë nuk m’u durua dhe ngaqë nuk kisha ku ta nxirrja inatin ia preva me nervozizëm: “Të lutem mos vazhdo më me këtë pyetje. e çfarë të duhet ty se çfarë po bëjmë ne këtu? Kemi frikë, kemi ankth, dëgjojmë çdo zhurmë që vjen nga jashtë. Por, e kemi vendosur, nuk largohemi.” Atëherë nga ana tjetër e telefonit dëgjova fjalitë më pa kuptim që mund të prisja të dëgjoja: “Kjo ka rëndësi. morali juaj. Fakti që keni vendosur të sakrifikoheni për atë muze. edhe po t’ju sulmojnë me armë, ju përsëri do të dilni fitimtarë, do të arrini t’i zmbrapsni…” m’u duk sikur po tallej me mua në telefon sikur bëjnë disa herë dezhurnët ushtarakë me vajzat gjimnaziste që i marrin në telefon dhe bisedojnë me to sa për të kaluar kohën. Nuk u përmbajta më: “Ju keni frikë shef. Frikacakë jeni ju, ja se çfarë jeni. me çfarë do t’i përballojmë ne ata, vandalët? Ata që jua kanë mbledhur dhe ju kanë izoluar në atë furrikun tuaj, ju kanë bërë të mos i dilni për zot qytetit. me çfarë t’i përballoj? me dashurinë tonë për këto vlera që përmbajnë shpirtin e qytetit? ruaj zyrën e prefektit ti, atë bëj, a thua se nuk gjendet një prefekt tjetër për ta zëvendësuar nesër.

Po s’e gjen gjë prefektin ore, s’e gjen gjë. Kush është më e rëndësishme për ty mor zotëri, figura e një prefekti apo figura e një ikone që kam këtu përballë? me çfarë t’iu dalim përballë vandalëve po na sulmuan, me gjokset tona, apo me atë moralin që më përrallis ti?” ia mbylla përsëri telefonin pa e përshëndetur. mëngjesi po zbardhte pak e nga pak. Punonjësit kishin nisur ta merrnin veten. rreziku po kalonte bashkë me errësirën. Kishim shpëtuar paq si ne ashtu edhe vetë muzeu. Unë shaja gjithë kohën duke thirrur me zë të lartë: “Frikacaku, djalka i mamasë, ardhacaku, nuk i dhimbset qyteti, historia e tij, se mos është këtej nga anët tona, servili, ruan vetëm prefektin.”” “Dhe asgjë nuk ndodhi atë natë?– e pyeta i çliruar nga një ankth drejtorin që atë çast kishte bërë një pauzë të shkurtër.” “Jo, – më tha – ata nuk erdhën për të plaçkitur. Në mëngjes e ndjemë se rreziku kishte kaluar.” Kujtova se e mbylli rrëfimin e tij, por ai menjëherë vazhdoi: “më humbi nga sytë ai shef policie. isha betuar se do t’ia thosha nja dy fjalë ashtu si duhet ballë për ballë, kur ta gjeja, për atë natë që na braktisi. Por, s’e gjeta më.

Më pas e transferuan diku gjetkë. Por, bota është e vogël. e gjeta atje ku nuk e prisja. Kthehesha me avion nga një shërbim. Kur ndjeva se dikush më preku nga pas në sup. Ktheva kokën dhe mezi e njoha. Ishte ai, shefi i dikurshëm i policisë. “Të kam kërkuar,– më tha. – A mund të vij, të lutem, të ulem përkrah teje se e shoh që vendi këtu pranë qenka bosh?” “mund të vish,– ia prita pak ftohtë sepse në mendje më rierdhën kujtimet e paharruara të asaj nate tmerri.” Avioni kishte nisur zbritjen. Ai erdhi shpejt, u ul në ndenjësen përbri meje, lidhi trupin me rripat e sigurimit dhe nisi të fliste: “Kam dashur të ta shpjegoj, – tha me nxitim sepse avioni kishte marrë drejtimin e tokës. – Atë natë. Të kujtohet? Kemi folur disa herë së bashku në telefon. Por, nuk kam pasur mundësi të ta shpjegoj se në çfarë gjendjeje isha sepse kam qenë tërë kohën i zënë. Telefonatat e tua ishin më të rëndësishme se gjithçka. edhe se tanket. me anë të tyre u mbrojt ai objekt aq i vyer sa muzeu juaj. Akoma drejtor je? më bëhet qejfi, e meriton. Kur të pyesja se çfarë po bëjnë nëpunësit dhe nëse e kanë moralin të lartë, ty kjo të dukej një pyetje absurde, por unë nuk të jepja dot më shumë shpjegime. Doja të dija sesi po silleshin nëpunësit. A e di se ne kishim të dhëna se në shumë vende ku kishte rënë zjarri dhe pastaj kishin hyrë plaçkitësit, kjo kishte ndodhur se institucione të ndryshme, jo të gjitha, ishin vjedhur nga brenda, nga vetë punonjës të pandërgjegjshëm, të kthyer në shkatërrues dhe grabitqarë në rrëmujën e përgjithshme të qytetit, në kushtet kur forcat e rendit nuk kishin mundësi për të vepruar për ta ndalur dorën e krimit. Pasi vidhnin dhe plaçkitnin, ata iu vinin zjarrin dhe më vonë, thërrisnin miq e shokë të tyre për të bërë atë plaçkitjen e madhe, zjarrvënien e përgjithshme. Por, jo gjithandej ndodhte kjo. Të tjerë punonjës e mbrojtën me trupat e tyre pasurinë që iu ishte besuar. Kështu janë njerëzit. Ca të mirë e ca të liq. Kur të pyesja se a janë të gatshëm për ta mbrojtur muzeun punonjësit e tu, me këtë doja të dija nëse ata ishin infektuar apo jo nga instinkti i vjedhjes dhe i plaçkitjes. Kur ti më thoshe se ata janë të gjithë këtu, të shqetësuar për fatet e muzeut, e kuptoja se gjithçka do të shkonte mirë. Sulm nga jashtë nuk do të kishte.

Sulmi do të fillonte nga brenda. Ndofta dy ose tre prej tyre mund të të kishin sulmuar dhe vrarë pikërisht ty. Ndofta ti vetë mund të kishe rënë në një mendje me ta për ta plaçkitur muzeun. e, pastaj, t’ia kishit lënë atij dyert e dritaret hapur me qëllim që të provokonit grupet e banditëve të qytetit për të ardhur aty dhe bërë goditjen përfundimtare, atë fshesën e madhe të zjarrit që do të zhdukte gjurmët e gjithçkaje, pra edhe të krimit tuaj të mundshëm të mëparshëm. Por, kur ti më merrje në telefon dhe më thërrisje me inat, e kuptoja se gjithçka do të vente mbarë. Sa më i nxehur të tregoheshe ti në atë anën tjetër të telit, aq më i qetë isha unë në anën time. më fal, or mik, por nuk kisha se ç’të të thosha ato çaste, as të ta tregoja të vërtetën. Vandalizmat e jashtme shpesh nuk ishin veçse një alibi për të fshehur plaçkitjen nga brenda të institucioneve, nga vetë punonjësit e tyre. Jo të gjitha, por në disa raste të asaj nate kështu po ndodhte. revolta e dhunshme, ja kështu, nganjëherë nuk është veçse alibia e një shejtanllëku, mashtrimi, mbulesa e ndonjë të pabëre, e ndonjë vepre keqbërëse. Zjarri pastaj fshin çdo gjurmë.” e shihja dhe më silleshin ndërmend të gjitha bisedat tona telefonike të asaj nate. Po, po, më kujtohej çdo detaj nga bisedat e tij me mua nëpërmjet telefonit. Tani e kuptoja se përse se ai më pyeste atë natë për gjëra që më dukeshin të kota. Ai kishte luajtur me mua. Ai nuk e dinte se cilin kishte në anën tjetër të telefonit, një plaçkitës të mundshëm, apo një njeri të ndershëm që e donte qytetin e tij. Apo një njeri pa këllqe që pritej nga çasti në çast të shndërrohej në vandal.

Ai nuk i dërgonte dot ata dy tanket e vegjël që i kishin ardhur si përforcim nga Tirana. Ku t’i çonte më parë? Nuk ruhej dot një qytet vetëm me dy tanke të blinduar. Armë, tanke, policë nuk çonte dot për të më mbështetur dhe, në vend të tyre, ai kishte vendosur të përdorte armën e vetme që i kishte mbetur, atë të analizës psikologjike. Dhe ia kishte arritur. Kushedi me sa vetë e kishte luajtur atë rol terapie psikologjike në distancë, nëpërmjet telefonit atë natë.” e shihja në sy drejtorin e muzeut dhe e ndjeja se rrëfimi i tij kishte mbaruar. Sikur të ishte në vazhdim të asaj që sapo më kishte treguar, ia nisi: “Kjo e kuqja këtu është unikale në Ballkan, ca thonë edhe më gjerë. Nuk dihet teknologjia e prodhimit të kësaj ngjyre. Ca thonë …”