Nga Igor Chalenko

Më 20 shtator, gjatë drekës, palët njoftuan një marrëveshje për kapitullimin dhe çarmatimin e grupeve të armatosura separatiste, duke shënuar kështu fillimin e procesit të integrimit të popullsisë armene të Karabakut si qytetarë të Azerbajxhanit.

Nikol Pashinyan, lideri i Armenisë, theksoi në një konferencë mbi rezultatin e marrëveshjeve se “Armenia nuk mori pjesë në negociata”, duke nënvizuar kështu natyrën e brendshme të ngjarjeve në Karabakun e Azerbajxhanit.

Merita duhet t’i jepet Forcave të Armatosura të Azerbajxhanit për kryerjen e një “operacioni kundër terrorizmit” në mënyrën më të mirë të mundshme: me shpejtësi, duke synuar vetëm objektivat ushtarakë, duke garantuar sigurinë e civilëve dhe pa ndjekur me zjarr formacionet ushtarake që tërhiqen.

Historia e Karabakut, është kthyer në një përfundim historikisht të drejtë.
Azerbajxhani ka duruar dhe ka fituar të drejtën e një jetese paqësore për qytetarët e tij në ato territoret e njohura ndërkombëtarisht.

Kjo nuk është vetëm në përputhje me normat juridike ndërkombëtare, por edhe një rezultat human.
Që nga përfundimi i Luftës së Dytë të Karabakut në vitin 2020, Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara kanë bërë përpjekje të konsiderueshme, për të arritur një zgjidhje paqësore midis Jerevanit dhe Bakut.

Karabaku është një enklavë separatiste në territorin Azerbajxhanas.
Sipas të drejtës ndërkombëtare ai u njoh nga të gjitha vendet e OKB-së si pjesë e Azerbajxhanit. Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, ky territor u kontrollua pjesërisht nga separatistët pro-Kremlinit, të cilët mbështeten edhe nga Armenia fqinjë.

Në maj të vitit 2023, kryeministri armen Nikol Pashinyan e njohu Karabakun si pjesë të territorit sovran të Azerbajxhanit dhe në qershor, presidenti i Azerbajxhanit Ilham Aliyev deklaroi se përfundimi i një traktati paqeje është planifikuar para fundit të vitit 2023.

Por në fund të korrikut, qeveria armene, nën presionin e forcave revanshiste të opozitës në Jerevan dhe elementëve më radikalë në diasporën armene, nisi një fushatë ndërkombëtare për të demonizuar Azerbajxhanin. Portali I njohur letonez LA shkruajti se: “Presioni propagandistik, ultimatumet dhe thirrjet për sanksione çuan vetëm në prishjen e procesit të negociatave”. Publikimi Polak Wprost vuri në dukje se: “… një konfrontim i ri ushtarak në Kaukazin e Jugut mund të krijojë probleme të reja për Evropën – nga një valë e re refugjatësh dhe ridrejtimi i burimeve në Ukrainë në një kolaps energjetik dhe inflacion”.

Pavarësisht se shqetësimet e mediave europiane lidheshin me një përshkallëzim të mundshëm midis Jerevanit dhe Bakut, “masat anti-terroriste” të Azerbajxhanit që filluan më 19 shtator synojnë ekskluzivisht separatistët armenë që veprojnë në territorin e vetë Azerbajxhanit, duke gjykuar nga deklaratat nga Baku.

De jure, kjo konfirmohet nga rezolutat e Këshillit të Sigurimit të OKB-së (№822, 853, 874 и 884) dhe deklaratat e kryeministrit armen Nikola Pashinyan më 17 maj se Karabaku është territor i Azerbajxhanit. Natyra sistematike e këtij qëndrimi të Jerevanit zyrtar u konfirmua në mbrëmjen e 19 shtatorit nga Sekretari i Këshillit të Sigurimit Armen Grigoryan, duke iu përgjigjur një pyetjeje në lidhje me mundësinë e pjesëmarrjes në armiqësi: “Armenia vazhdon të mbrojë vetëm territorin sovran të Republikës së Armenisë.”

Situata u rëndua nga fakti se më 9 shtator u mbajtën “zgjedhjet presidenciale” të paligjshme në Karabakh.
Shumë vende, përfshirë Bashkimin Evropian, i dënuan publikisht: Rumania, Hungaria, Moldavia, Britania, Turqia, Gjeorgjia, Pakistani, Uzbekistani, Kazakistani, SHBA-ja dhe vetë BE-ja.

Ukraina luan një rol të veçantë në mbështetjen e Azerbajxhanit.
Shtypi ukrainas tërheq vëmendjen për faktin se “Putini po përdor kukullat separatiste armene në Karabakh për qëllimet e tij, ashtu siç bëri me Osetët dhe Abkazët në Gjeorgji dhe mbështetësit e “Botës Ruse” në Krime dhe Donbas”, gjë që “e lejon Moskën për të mbajtur një prani ushtarake në Kaukazin e Jugut, si dhe në rajonin separatist gjeorgjian të Osetisë së Jugut ose në rajonet lindore të Moldavisë të kontrolluara nga Rusia.
Ukraina dhe Azerbajxhani sot lidhen me shumë probleme të përbashkëta:
*Të dy shtetet janë tashmë viktima të separatizmit militarist të mbështetur nga Rusia – enklavat separatiste kanë vite që veprojnë në territoret e Ukrainës dhe Azerbajxhanit me mbështetjen e Moskës;
*20% e territoreve të të dy vendeve ishin të pushtuara;
*Ukraina dhe Azerbajxhani janë ndër vendet më të minuara në botë;

*Qëllimet e kundërsulmit ukrainas dhe “masave antiterroriste” të Azerbajxhanit janë pothuajse identike: de-okupimi dhe shkatërrimi i plotë i infrastrukturës ushtarake të regjimeve të paligjshme që veprojnë në territoret e tyre.

Natyrisht, Ukraina dënoi gjithashtu “zgjedhjet” në enklavën separatiste më 9 shtator dhe shprehu “mbështetje për sovranitetin dhe integritetin territorial të Azerbajxhanit”.

Udhëheqësit e separatistëve në Karabak, Ruben Vardanyan dhe Arayik Harutynyan, janë përfshirë në bazën e të dhënave ukrainase të bashkëpunëtorëve të agresionit kundër Ukrainës “Myrotvorets”. Më pak se një javë para fillimit të operacionit kundër terrorizmit, media ukrainase kishte raportuar: “GUR (Drejtoria kryesore e Inteligjencës ka vendosur punën për mbledhjen e informacionit në lidhje me enklavën separatiste armene në Karabakh”, “shërbimet speciale ukrainase kanë filluar punën për të identifikuar dhe eksp dhe ekspozoni separatistët pro-armenikë në Kaukazin e Jugut.”

Dhe në datën 19 shtator, qindra qytetarë të zakonshëm ukrainas hodhën në erë Telegramin me një shprehje masive mbështetjeje për Azerbajxhanin dhe popullin e tij.
Përkundrejt faktit se as Ukraina dhe asnjë vend i Bashkimit Evropian nuk ka kufinj të përbashkët me Azerbajxhanin, ajo që ndodh në territorin e saj mund të prekë fjalë për fjalë çdo evropian, veçanërisht në kontekstin e dimrit që po afrohet. Azerbajxhani është një nga vendet kryesore përmes të cilit burimet ruse të energjisë po zëvendësohen në tregun evropian. Baku furnizon me naftë dhe gaz Rumaninë, Kroacinë, Hungarinë, Bullgarinë, Republikën Çeke, Austrinë, Gjermaninë, Greqinë, Spanjën, Irlandën, Portugalinë dhe Italinë.

Komisioneri i BE-së për Energjinë Kadri Simson tha në maj: “Evropa doli nga ky dimër [2022] me magazinë gjysmë të mbushur me gaz, çmime më të qëndrueshme të gazit dhe një perspektivë pozitive për dimrin e ardhshëm. Ne e arritëm këtë falë partnerëve tanë të besueshëm si Azerbajxhani”.

Nënkryetari i Komisionit Evropian për Marrëdhëniet Ndërdepartamentale dhe Parashikimeve Maros Shefçoviç është i bindur se “Azerbajxhani është partner jetik i energjetikes së BE”.

Sipas një njoftimi të Komisionit Evropian të publikuar në korrik, “Azerbajxhani është një partner kyç i BE-së në përpjekjet për t’u larguar nga karburantet fosile ruse”.

* Igor CHALENKO, analist politik, kreu i Qendrës për Analizë dhe Strategji (Ukrainë)