Këtë javë mund të shohim një nga momentet më përcaktuese në marrëdhëniet midis Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut dhe Rusisë që nga koha e shpërbërjes se Bashkimit Sovjetik.
Të mërkurën, përfaqësuesit e NATO-s, 30 vendeve anëtare të saj, dhe të Federatës Ruse do të takohen në Bruksel, kryesisht për të diskutuar mbi shtimin e trupave ruse në kufirin midis Rusisë dhe Ukrainës. Diplomatët amerikanë dhe rusë do të takohen në Gjenevë të hënën për të diskutuar gjithashtu krizën.
Sekretari amerikan i Shtetit Antony Blinken ka thënë se ka “dy rrugë” dhe se opsioni i “diplomacisë dhe mospërshkallëzimit” është njëra nga të dyja që SHBA-ja dhe komuniteti ndërkombëtar ka përgatitur për Moskën përpara takimeve.
Blinken u takua me ministrin e Jashtëm rus, Sergey Lavrov, në Stokholm, Suedi, në dhjetor, mes shqetësimeve në rritje midis fuqive perëndimore se Rusia po kërkonte të pushtonte Ukrainën.
Përshkallëzimi i fundit i tensionit ka ngjallur frikën e një përsëritjeje të ngjarjeve të vitit 2014, kur Rusia aneksoi me forcë gadishullin e Krimesë në Detin e Zi dhe mbështeti separatistët në Ukrainën Lindore. Ky akt, fakti që Rusia ishte në gjendje ta bënte dhe t’i shpëtonte, shkaktoi vite të tëra bisedash serioze në qarqet e politikanëve rreth rolit të Perëndimit dhe nëse ishte apo jo i aftë të përballej me Rusinë.
Marrëdhëniet midis Perëndimit dhe Rusisë nuk u rimëkëmbën kurrë pas asaj pike – ndërkohë u përkeqësuan duke arritur pothuajse nivelet e kohës së Luftës së Ftohtë. Këshilli NATO-Rusi, i themeluar në vitin 2002 si një vend bisedimesh për bashkëpunimin midis Perëndimit dhe Rusisë, nuk është takuar për më shumë se dy vjet.
Blinken tha të premten se mund të arrihet përparim në bisedimet diplomatike gjatë javës midis zyrtarëve amerikanë, europianë dhe rusë, por se duhej të ishte një “rrugë me dy kalime” me Rusinë që do të zvogëlonte agresionin e saj ndaj Ukrainës. Ndërsa zyrtarë të shumtë të NATO-s i thanë CNN se fakti që Rusia më në fund ka pranuar të takohet është një lëshim i madh dhe një shenjë se diplomacia mund të çojë në një ulje tensioni. Ata janë gjithashtu të kujdesshëm se një Kremlin gjithnjë e më armiqësor nuk mund të takohet në mirëbesim.
PRA, ÇFARË SHPRESOJNË RUSËT?
Burimet e NATO-s thonë se kërkesat mund të jenë “qëllimisht qesharake për të detyruar një kthim prapa në gjëra të tilla si pranimi i anëtarëve të rinj të NATO-s, tërheqja e vendeve si Ukraina dhe Finlanda nga grupi i vendeve”, ose thjesht mund të jenë “një performancë që u lejon zyrtarëve rusë të thonë se u përpoqën për të negociuar për të justifikuar ndonjë rast përshkallëzimi protestash nga ana e qytetarëve te tyre”.
Sipas anëtarëve më të zëshëm dhe më të vjetër të NATO-s, e mërkura është një mundësi për aleancën për të krijuar një pozicion të vendosur dhe të unifikuar: nëse Rusia përshkallëzon tensionet, ajo do të përballet me “pasoja të rënda ekonomike. Ne do të përdorim mjete që nuk u përdorën në vitin 2014”
Zyrtarët që folën për CNN nuk ishin të hapur se cilat do të ishin ato mjete, sepse “paraqitja e tyre do t’i jepte Rusisë mundësinë të përgatitej për to, duke e mposhtur qëllimin”, megjithatë është e drejtë të thuhet se ato do të ishin një përzierje sanksionesh të vështira ekonomike dhe madje prezencë më të madhe të NATO-s në kufirin me Rusinë. Sado e rrezikshme të jetë armiqësia perëndimore në provokimin ndaj Putinit, mosveprimi mund të jetë edhe më i keq. “Kapitullimi ndaj kërkesave do ta bënte situatën e përgjithshme shumë më të rrezikshme, pasi thjesht do ta inkurajonte Kremlinin të vepronte në mënyrë agresive”, thotë Pasi Eronen, analist hulumtues. “Për më tepër, Kina dhe revizionistë te tjerë po shikojnë reagimin ndaj lojës me Kremlinin”.
Ajo që vihet re kur flasim me zyrtarë dhe ekspertë tani është ndjenja se Perëndimi është shumë më pak i frikësuar nga Rusia sesa ka qenë vitet e fundit. Helmimet dhe vrasjet e qytetarëve rusë në tokë të huaj, shtypja brutale dhe burgosja e kundërshtarëve politikë, ndërhyrja në zgjedhjet e huaja dhe aneksimi i Krimesë kanë pikturuar një imazh të një Putini si një lider të fortë, të cilit duhet t’i frikësohesh. Natyrisht, nëse jetoni në Rusi ose në një komb fqinj dhe e keni kundërshtuar Putinin, atëherë ai është një individ i frikshëm. Megjithatë, agresioni i tij në rritje mund të jetë pjesërisht për shkak të fuqisë së tij të zvogëluar në fusha të tjera.
“Putini është një autokrat i moshuar, i fiksuar pas trashëgimisë së sundimit të tij dhe asaj të dështimit të Bashkimit Sovjetik”, thotë Eronen. “Rusia është shkatërruar nga Covid-19 dhe e ardhmja e ekonomisë së saj të eksportit të hidrokarbureve duket e zymtë”.
Kjo dobësi ekonomike është vendi ku Perëndimi, nëse mbetet i bashkuar, mund të jetë në gjendje të frenojë Putinin.
“Vendi i tij ka një ekonomi përafërsisht nga madhësia të njëjtë me atë të Nju Jorkut. Nëse Perëndimi do të koordinonte siç duhet sanksionet ekonomike kundër tij dhe kundër biznesit rus pa frikë, ai do të mbrohej në një qoshe shumë shpejt”, thotë Bill Browder, një financier i njohur me origjinë amerikane. Kjo është pjesërisht arsyeja pse java e ardhshme është kaq e rëndësishme: nëse aleatët e NATO-s arrijnë të gjithë në të njëjtin nivel, ajo mund të dërgojë mesazhin më të fortë të mundshëm në një moment kritik. Ashtu si Putini përpiqet të shtyjë sërish fatin e tij, Perëndimi ka mundësinë të thotë në një mjedis zyrtar diplomatik se i ka mbaruar durimi.
Për të bërë çdo sanksion të ri më efektiv se përpjekjet e mëparshme për të ndëshkuar Rusinë, Perëndimi duhet të jetë i përgatitur të vuajë disa pasoja. Në të kaluarën, ajo ka shmangur marrjen në shënjestër të borxhit sovran rus dhe tregtisë së energjisë.
Sipas Richard Connolly, bashkëpunëtor në Institutin Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara, “rritja e kostove të të bërit biznes për firmat ruse, qoftë duke kufizuar aksesin në kapital, qoftë nga kufizimet për aksesin në teknologji”, mund të ketë një ndikim më të madh në ekonominë ruse dhe rrethin e brendshëm të Putinit sesa të synojë individët, sepse “biznesi më kritik rus është në një farë mënyre i lidhur me Kremlinin”
Ai thotë gjithashtu se “vendosja e sanksioneve dytësore ndaj atyre që tregtojnë me Rusinë” në gjëra të tilla si energjia, armët dhe mallrat strategjike mund të shkaktojë nivele të ngjashme të dëmit që sanksionet dytësore i kanë shkaktuar Iranit. Për sa i përket çështjes më të mprehtë të fuqisë së fortë tradicionale dhe zgjerimit të mundshëm të NATO-s, disa besojnë se aleatët kanë arsye të ndihen të fortë kur të takohen me rusët të mërkurën.
“Ne duhet të bashkojmë forcat dhe të mos kemi frikë. Putini ka frikë, jo ne. Ai ka frikë nga populli i tij, ka frikë nga zgjedhjet demokratike”, thotë Rasa Juknevièienë, ish-ministre e Mbrojtjes së Lituanisë. Ajo beson se tani është koha për të përshpejtuar anëtarësimin e Ukrainës në NATO. “Europa nuk mund të kthehet në kohën e Hitlerit dhe Stalinit, kur kombet u ndanë. Ukrainasit, jo Kremlini, duhet të vendosin se cila do të jetë e ardhmja e Ukrainës.
Suksesi i Ukrainës do të ishte ilaçi më i mirë kundër Kremlinit. Ata i frikësohen kësaj më shumë”, shton ajo. Natyrisht, bisedimet javën e ardhshme do të jenë të tensionuara dhe zgjidhja e krizës ukrainase nuk do të jetë e lehtë. Putini mund të jetë më i rrezikshmi kur atë e vë me shpatulla pas muri, thonë vëzhguesit, dhe ai aktualisht po përballet me kriza të shumta të politikës së jashtme, pasi trupat rusë u vendosën në Kazakistanin fqinj për të shuar trazirat pas protestave të dhunshme antiqeveritare. Një temë kryesore gjatë viteve të fundit ka qenë gjykimi i Putinit mbi gabimet e Perëndimit — nga tërheqja në Afganistan te mosveprimi në Siri — dhe duke përdorur çdo fuqi që ka për të forcuar reputacionin e tij si një udhëheqës i fuqishëm.
UKRAINA, ÇËSHTJE KYÇE E BISEDIMEVE
Dhe siç pranuan shumë zyrtarë të NATO-s, Putini kujdeset për Ukrainën shumë më tepër në Perëndim dhe do të ketë durim të pakufishëm për të marrë atë që dëshiron nëse ndjen dobësi në Perëndim. Perëndimi do të hyjë në javën e ardhshme me aq shumë avantazhe strategjike ndaj Rusisë, sa që në letër duhet të jetë relativisht për të detyruar dorën e Putinit drejt uljes së tensionit në Lindje të Europës. Megjithatë, Putini nuk ka qëndruar në pushtet për më shumë se 20 vjet pa pasur asnjë arsye. Nëse Perëndimi do të përdorë me sukses pozicionin e tij si ky moment kritik dhe do ta zvogëlojë fuqinë e Putinit, uniteti i tij duhet të jetë i pathyeshëm. Një përsëritje e gabimeve të vitit 2014 mund të krijojë një version edhe më të rrezikshëm të liderit rus, nëse ai është në gjendje të shikojë aleancën më të fuqishme në tokë nga një pozicion më komod.
