Në prag të pushtimit rus të Ukrainës, Tanya Kobzar po përjetonte makthe.

“Po zgjohesha në mes të natës e tmerruar. Shikoja një foto bardh e zi të gjyshes, të cilën e kam vendosur në një tavolinë”, kujton ajo. “Ajo më kujton se sa i guximshëm mund të jetë një person.”

Gjyshja e ndjerë e Kobzar ishte një mjeke e ushtrisë në Luftën e Dytë Botërore. Është bërë pjesë e dijes familjare – sa e guximshme ishte ajo, duke trajtuar ushtarët në vijën e parë. Kështu, kur Ukraina shkoi përsëri në luftë muajin e kaluar, Kobzar – një 49-vjeçare nënë e dy fëmijëve – vendosi të ndiqte gjurmët e gjyshes së saj. Ajo la punën e saj në zyrë në zinxhirët e furnizimit të kujdesit shëndetësor dhe u regjistrua në ushtri.

“Unë e bëra këtë për fëmijët e mi dhe për vendin tim,” thotë Kobzar, e cila po përdor pseudonimin e saj ushtarak në këtë intervistë NPR, në vend të mbiemrit të saj të plotë, për arsye sigurie.

Ndalesa e saj e parë ishte kampi i këpucëve, ku mësoi se si të gjuante me armë. Ajo e kishte çuditërisht të lehtë. “Më e lehtë se të bësh borscht!” thotë ajo dhe qesh.

Tani Kobzar është vendosur në një akademi ushtarake në qytetin perëndimor të Lviv, ku ajo po mëson ushtarët se si të krijojnë spitale në terren. Është një rol stërvitor. Por shumë gra të tjera ukrainase janë në vijën e parë.

Sipas ligjit ushtarak, burrave ukrainas të moshës 18 deri në 60 vjeç u ndalohet të largohen nga vendi dhe inkurajohen të luftojnë. Gratë nuk janë nën një mandat të tillë. Megjithatë, shumë prej tyre megjithatë kanë marrë armët kundër rusëve – në këtë luftë dhe në të kaluarën.

Gratë ukrainase në fakt kanë shërbyer në luftime pothuajse një shekull më shumë se gratë amerikane. Kishte oficere femra ukrainase në Luftën e Parë Botërore, në ushtrinë austro-hungareze dhe në Luftën e Dytë Botërore, në Ushtrinë e Kuqe.

“Bolshevikët dhe partitë komuniste, ata shpallën barazinë midis burrave dhe grave në të gjitha sferat, duke përfshirë ushtrinë,” thotë historiania feministe Oksana Kis.

Megjithatë, pavarësisht kësaj historie, vetëm pas pushtimit rus të Ukrainës lindore në vitin 2014, gratë u regjistruan këtu në forcat e armatosura të Ukrainës në një numër të madh – dhe u njohën zyrtarisht si veteranë luftarakë, me pensione të plota ushtarake. Para rekrutimit, gati një e katërta e ushtrisë së Ukrainës ishte femra .

Disa nga imazhet ikonike të luftës aktuale – në postera propagandistike dhe në mediat sociale – janë të luftëtareve femra. Ato të kujtojnë ato të grave që luftuan në luftën civile spanjolle në vitet 1930, të tigrave femra Tamile në Sri Lanka në fillim të viteve 2000 – dhe të grave kurde që luftonin në Siri.

“Është një ikonografi shumë e njohur, kur bëhet fjalë për të imagjinuar një komb që mbron veten – duke luftuar për pavarësinë dhe lirinë e tij”, thotë Kis.

Kjo është ajo që po bënte Alina Mykhailova kur NPR e arriti me telefon në vijën e frontit, diku në Ukrainën qendrore. Ajo nuk mund të zbulonte vendndodhjen e saj të saktë. Por komandanti i saj i kishte dhënë leje të fliste me mediat – dhe të postonte imazhe të luftës në mediat sociale. 

Mykhailova, 27, është një veterane e luftës së vitit 2014 në Ukrainën lindore, e cila tani shërben në Këshillin Bashkiak të Kievit. Në fillim të këtij viti, ajo u rikthye në ushtri. Dhe ajo thotë se po sheh luftime të rënda.

“Ne sapo dogjëm një tank rus. Në fakt, jo vetëm një! Ne fshimë të gjithë pozicionin e tyre!” thotë ajo për NPR. “Tanket e tyre morën një goditje të drejtpërdrejtë nga predhat tona.”

Nëna e saj është veçanërisht e shqetësuar: Mykhailova dhe babai i saj janë të dy në të njëjtën njësi luftarake.

“Unë jam e vetmja grua në njësinë tonë dhe është e vështirë. Disa nga ushtarët që kemi humbur janë miqtë e mi – vëllezërit e mi të armëve,” thotë Mykhailova. “Por si grua, unë jam e kujdesshme për të treguar shumë emocione. Nuk dua të lëndoj moralin e njësisë sonë – shpirtin luftarak të djemve.”

Fryma luftarake në Ukrainë tani duket të jetë mjaft e fortë. Vetëm burrat përballen me rekrutim. Por shumë prej tyre as nuk janë thirrur ende, sepse ushtria tashmë është përmbytur me vullnetarë – të të gjitha gjinive.

“Ata thanë, ‘OK, do të jesh në një rresht. Por tani kemi shumë njerëz’,” thotë Olga Limarenko, në lidhje me përvojën e saj në përpjekjen për të dalë vullnetare në degën e saj lokale të forcës së mbrojtjes territoriale të Ukrainës në Kiev.

Ajo dhe të dashurat e saj shkuan së bashku, por u larguan. Zyrtarët thanë se nuk kishin nevojë për askënd tjetër për momentin. Kështu Limarenko, një arkitekt 36-vjeçar i cili që atëherë është zhvendosur në Lviv, vendosi të kontribuojë në një mënyrë tjetër: duke bërë kokteje molotov për t’i shpërndarë në qytetet ukrainase nën pushtimin rus.

“Gjatë javës së fundit kemi bërë rreth 1000 të tilla”, thotë ajo.

NPR u takua me Limarenkon në një bibliotekë në Lviv, e cila ishte shndërruar në një qendër komandimi plot lëvizje për vullnetarët – kryesisht gra – duke bërë kokteje molotov dhe rrjeta kamuflazhi. Ajo thotë se do të luftonte në luftime nëse i kërkohet. Por tani për tani, thotë ajo, mos gaboni me angazhimin e grave ukrainase në këtë luftë.

“Ne nuk jemi të dobët. Ne vetëm presim,” thotë Limarenko.

Duke pritur që të hapet një vend në ushtrinë e Ukrainës, thotë ajo – në mënyrë që ata të luftojnë.