Ilias Sabirov, një biznesmen nga Moska, kishte furnizuar për llogari të tij ushtrinë ruse me çipa kompjuterikë me performancë të lartë të prodhuar në Shtetet e Bashkuara për vite me radhë.
Më pas, në vitin 2014, Rusia pushtoi gadishullin ukrainas të Krimesë dhe qeveria amerikane filloi të vendoste një sërë sanksionesh të reja dhe kontrolle të eksportit ndaj Rusisë, duke përfshirë kufizimin e ashpër të shitjeve të çipave të tillë.
Por kjo nuk e pengoi Sabirov të merrte më shumë, referuar të dhënave doganore të autoriteteve amerikane të rishikuara nga Reuters.
Në pranverën e vitit 2015, më shumë se 100 çipa memorie të ngurtësuara posaçërisht për t’i rezistuar rrezatimit dhe temperaturave ekstreme, komponentë kritikë në raketa dhe satelitë ushtarakë, mbërritën në adresën e biznesit të Sabirov në Moskë, sipas të dhënave doganore ruse dhe një aktakuze federale të SHBA-së.
Prokurorët amerikanë pretendojnë se çipat “rad-hard” ishin marrë nga një kompani në Austin, Teksas, e quajtur Silicon Space Technology Corp, ose SST, por u dërguan në Rusi nëpërmjet një firme në Bullgari për t’iu shmangur ligjit të eksporteve të SHBA-së.
Pasi Rusia nisi një pushtim të plotë të Ukrainës në shkurt, Shtetet e Bashkuara dhe më shumë se 30 vende të tjera u përgjigjën me një breshëri të paprecedentë sanksionesh shtesë dhe kufizime të eksportit.
Por historia sesi çipat amerikanë arritën nga Teksasi në Moskë në vitin 2015 tregon se si teknologjia perëndimore mund të përfundojë në Rusi, pavarësisht nga kontrollet e rrepta të eksporteve të SHBA.
Kjo çështje penale kundër Sabirov dhe dy biznesmenëve bullgarë, e cila mbetet e hapur, përmban detaje të reja nga intervistat me zyrtarë amerikanë dhe disa nga aktorët kryesorë, duke përfshirë dy të arratisur. Dhe tregon për sfidat e imponimit të një regjimi rigoroz të kontrollit të eksporteve, veçanërisht mbi të ashtuquajturit komponentë me përdorim të dyfishtë që mund t’i shërbejnë qëllimeve civile dhe ushtarake.
Skema e Teksasit dhe çështje të tjera penale të SHBA-së që përfshijnë teknologji të ndjeshme që përfunduan në Rusi, të rishikuara nga Reuters, zbulojnë një zinxhir furnizuesish të gatshëm, kompani fantazmë dhe pretendime të rreme mbi format e eksportit, se komponentët e specializuar perëndimorë ishin të destinuar për përdorim civil dhe jo ushtarak. Pjesët e kërkuara kanë përfshirë mikroelektronikën dhe mjetet precize për ushtrinë ruse.
Gjatë luftës, tha zëdhënësja e Departamentit të Mbrojtjes të SHBA-së, Sue Gough, çipat luajnë një rol thelbësor për komunikimin, inteligjencën dhe mbikëqyrjen.
“Përvetësimi i teknologjisë për forcimin e rrezatimit nga shtetet agresive me aftësi bërthamore, si Rusia, mund t’i trimërojë ata, duke rritur destabilizimin e sigurisë ndërkombëtare. Prandaj, mbrojtja e këtyre çipave është jashtëzakonisht e rëndësishme për sigurinë kombëtare të SHBA”, tha Gough.
Sot, përpjekjet e Rusisë për të anashkaluar kufizimet e SHBA-së në ushtri dhe teknologji të tjera të ndjeshme janë në rritje, sipas zyrtarëve të Hetimeve të Sigurisë Kombëtare të SHBA-së. Një njësi e specializuar prej 25 analistësh amerikanë kundër përhapjes së armëve, objektivi i të cilëve është të dallojë dërgesat e dyshimta, e zhvendosi fokusin nga Kina në Rusi në fund të shkurtit, thanë zyrtarët e HSI.
“Kina nuk dominon vëmendjen tonë si dikur, dhe është Rusia ku ne kemi parë rritjen më të madhe kohët e fundit”, tha Greg Slavens, i cili së fundi doli në pension pas 30 vjetësh si mbikëqyrës kundër përhapjes së HSI. “Rusët kanë rritur në mënyrë të vazhdueshme përpjekjet e tyre për të marrë çipa për teknologjinë raketore dhe hapësinore”, tha ai.
Kremlini nuk iu përgjigj pyetjeve në lidhje me akuzat e SHBA-së se përdor skema mashtruese për të anashkaluar sanksionet perëndimore dhe kufizimet tregtare. Rusia i ka cilësuar më parë sanksionet perëndimore si një akt armiqësor.
Sabirov, si dhe dy biznesmenët bullgarë, Dimitar dhe Milan Dimitrov, u paditën në vitin 2020 me akuzat për eksportim të paligjshëm të çipave të fortë në Rusi dhe pastrim parash. Dhe SST, e cila ndryshoi emrin e saj në Vorago Technologies në 2015, u gjobit me 497,000 dollarë vitin e kaluar nga Byroja e Industrisë dhe Sigurisë e Departamentit të Tregtisë të SHBA-së në një veprim të veçantë përmbarimor. Byroja mbikëqyr licencat e eksportit për mallrat që mund të përdoren për qëllime civile dhe ushtarake.
(BalkanWeb)
