Teoria ekonomike dhe përvoja ndërkombëtare na tregojnë se vendet e vogla bëhen më të pasura kur integrohen thellë në ekonominë globale. Integrimi ekonomik mund të lehtësojë qasjen në një bazë më të madhe konsumatoresh, një grupi më të madh punëtorësh të kualifikuar, burimesh shtesë të financimit dhe teknologjive të reja. Në këtë përfundim arrijnë Christoph Ungerer, Marco Hernandez, and Gallina A. Vincelette për agjencinë Brrokings.Edu. Sipas këtyre ekspertëve të ekonomisë, një treg më i madh, me një fushë të barabartë loje në të cilën mund të konkurrojnë të gjitha firmat, mund të shkundë industritë sklerotike të kapura nga elitat lokale dhe politike të lidhura ngushtë, si dhe të inkurajojë inovacionin.

Me fjalë të tjera, integrimi ekonomik mund të krijojë një mjedis që firmat ekzistuese të rriten, të bëhen më produktive ose të dalin nga tregu, dhe firmat e reja të mund te krijohen dhe të arrijnë sukses ose të dështojnë shpejt dhe pa shumë kosto. Sipas studimit, kjo është veçanërisht e rëndësishme për ekonomitë e vogla të Ballkanit Perëndimor si Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi dhe Serbia, të cilat vazhdojnë të mbeten prapa vendeve të tjera me madhësi të ngjashme, por me ekonomi më të hapura. Ndërsa gjashtë ekonomitë e Ballkanit Perëndimor kanë bërë përparim të madh drejt hapjes së ekonomive të tyre që nga rënia e perdes së hekurit, ata vazhdojnë të ndjekin kolegët rajonalë. Në mënyrë tipike, ndërsa ekonomitë e vogla bashkohen në radhët e vendeve me të ardhura të larta, eksportet zgjerohen drejt 100 përqind të të ardhurave kombëtare ose më shumë.

Sidoqoftë, në Ballkanin Perëndimor, raporti mesatar i eksporteve të mallrave dhe shërbimeve ndaj PBB-së është rreth 40 për qind në vitin 2017 (rreth 25 për qind në vitin 2000 dhe 30 për qind në vitin 2010). Sidoqoftë ende prapa niveleve të arritura nga Letonia (rreth 60 përqind), Qipro (rreth 65 përqind) dhe Estonia (rreth 80 përqind) – vende të ngjashme në madhësinë e popullsisë, por që kanë arritur në mënyrë të konsiderueshme të ardhura më të larta për kokë banori në dy dekadat e fundit. Eskpertët shtrojnë pyetjen se çfarë po pengon Ballkanin Perëndimor? Pjesërisht, janë faktorë të trashëgimisë historike, të tilla si një bazë prodhuese relativisht e kufizuar që tani duhet të ushqehet dhe konfliktet që kanë prekur tregtinë rajonale. Megjithatë, politikat dhe institucionet luajnë një rol kyç dhe shumë mund të bëhet për të përmirësuar të dyja. Në 2017, duke njohur potencialin e parealizuar të integrimit ekonomik si një mjet për rritjen ekonomike, Ballkani Perëndimor nisi një Plan të përbashkët Veprimi shumëvjeçar (MAP) për të zhvilluar një Zonë Ekonomike Rajonale (REA). Kjo nismë promovon integrimin ekonomik rajonal midis vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe harmonizon kuadrin ligjor rajonal dhe infrastrukturën me kërkesat për pranimin eventual në BE, për të ndihmuar integrimin e plotë në zinxhirët e vlerës së BE.

MAP mbulon katër dimensione të integrimit ekonomik: tregtinë, investimet, lëvizshmërinë dhe integrimin digjital. Progresi është arritur që nga miratimi i MAP dhe është thelbësore që vendet e Ballkanit Perëndimor të vazhdojnë me zbatimin e saj. Përveç përmirësimit të infrastrukturës fizike dhe përafrimit të tarifave, nevojiten ulje të pengesave të jashtme për tregtinë, duke përfshirë procedurat e thjeshtuara të kalimit kufitar. Korniza kombëtare e investimeve duhet të përafrohen për të ofruar qasje të paanshme në një treg rajonal me pengesa të reduktuara për hyrjen e investitorëve, mbrojtje më të mirë të investitorëve, politika të efektshme për tërheqjen e investitorëve dhe, ndoshta më e rëndësishmja, pozicionimin më të mirë të rajonit për integrim në zinxhirët e furnizimit global. Për ta bërë Ballkanin Perëndimor një propozim më tërheqës për punëtorët me kualifikim të lartë, iniciativat kryesore përfshijnë lëvizjen më të thjeshtë për hulumtuesit; njohjen reciproke të kualifikimeve profesionale, të tilla si ato të mjekëve, dentistëve, arkitektëve dhe inxhinierëve, si dhe njohjen reciproke të kualifikimeve akademike. Së bashku me reformat kombëtare të arsimit, këto masa mund të ndihmojnë në trajtimin e hendekut të aftësive rajonale dhe të ndihmojnë punëtorët të kalojnë në vendet me potencialin më të lartë të krijimit të vendeve të punës. Së fundi, Ballkani Perëndimor mund të kapë mundësitë e krijuara nga revolucioni dixhital. Kjo do të përfshijë eliminimin e tarifave rajonale të roaming, një qasje të unifikuar për sigurinë dixhitale dhe mbrojtjen e të dhënave, promovimin e aftësive dixhitale dhe internet me shpejtësi të lartë të përballueshme dhe të arritshme.

Integrimi ekonomik mund të jetë çelësi i standardeve më të larta të jetesës që Ballkani Perëndimor aspiron. Të ardhurat për frymë në Ballkanin Perëndimor janë ende vetëm 28 për qind e Gjermanisë; me ritme të rritjes aktuale, do të duhet pesë dekada për rajonin për të arritur standardin aktual të jetesës të Gjermanisë. Nevojiten mundësi të reja për të përshpejtuar rritjen, që do të thotë tejkalimin e tregjeve kombëtare të vogla dhe të fragmentuara. Me një vizion të përbashkët për të siguruar stabilitetin makroekonomik, për të kryer reforma të guximshme përtej kufijve dhe për të rritur integrimin ekonomik, Ballkani Perëndimor ka një shans për të përshpejtuar rritjen, për të përmirësuar standardet e jetesës dhe për të përfituar nga ekonomia e re globale.