Në vitin 2018 Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale ka informuar Komisionerin se është duke realizuar një marrëveshje bashkëpunimi me Ministrinë e Drejtësisë për ndërtimin e një institucioni që kujdeset për personat e rrezikshëm me probleme të shëndetit mendor.

Zgjidhje shteruese e këtij problemi do të ishte ngritja dhe funksionimi i një Institucioni Mjekësor të Posaçëm.

Por sa janë në vëmendje të institucioneve që përdorin politika parandaluese, për t’i shërbyer jo vetëm njerëzve me probleme, por edhe për të frenuar shtimin e këtyre rasteve?

“Vetting” ka investiguar institucionet që duhet të merren me trajtimin e të sëmurëve mendorë, që duhet theksuar shpeshherë i hasim edhe në rrugë, pasi largohen nga institucionet apo shtëpitë e tyre të pashoqëruar. Madje ka pasur raste që të sëmurët të shëndetit mendor, janë lënë nëpër shtëpitë e tyre, pa marrë trajtimin e duhur e për pasojë në mënyrë të pavetëdijshme kanë kryer vepra penale.

Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale është institucioni përgjegjës, i cili duhet të sigurojë kujdesin shëndetësor, sigurimin e një mjedisi social të përshtatshëm për personat me çrregullime të shëndetit mendor.

Mjeku Shkëlqim Ahmetaj tha: “Të gjithë ata që merren me politikë duhet t’u ofrohen Shqiptarëve me zgjidhje, pra me ofertë të drejtëpërdrejtë. Pra ç’do bëhet me fëmijët tanë? Ç’do bëhet me ata persona më aftësi të kufizuar që nuk kanë asnjëlloj hapësire.”

Sipas një Raporti të Bankës Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim, përgjatë vitit 2023, rreth 58% e grave të anketuara dhe 40% e burrave kanë vuajtur nga një simptomë e Shëndetit mendor.

Nga anketa e kryer nga BERZH është evidentuar se të rinjtë dhe të moshuarit kanë përhapje më të lartë të problemeve me shëndetin mendor, pasi 40% e tyre në rang global raportojnë shqetësime ose episode të ankthit mesatarisht një herë në javë.

“Grupmosha aktive është më e prekshmja nga këto lloj problematikash por gjithsesi patjetër që vëmendja duhet të jetë tek grupmoshat e vogla dhe mosha e tretë që kanë llojin e problematikës të përshtatur me moshën.”- dëftoi gjatë psikiatre Arjana Rreli.

Kushtet ‘shkel e shko’ të Spitaleve Psikiatrike
Spitalet psikiatrike janë një mjedis kyç ku pacientët e shëndetit mendor mund të rehabilitohen dhe të marrin mjekimin e duhur nga mjekë të specializuar.

Por a i marrin këta pacientë të gjitha shërbimet e nevojshme?

Në Shqipëri ka katër spitale psikiatrike: Spitali psikiatrik në Qendrën spitalore kombëtare Nënë Tereza (QSUNT), Spitali Psikiatrik Elbasan, Spitali Psikiatrik i Vlorës dhe Spitali Psikiatrik i Shkodrës.

Spitali Psikiatrik “Xhavit Gjata” ndodhet në Tiranë dhe në këto ambiente janë të ndara 74 shtretër për të rriturit dhe 15 shtretër të shërbimit të psikiatrisë për fëmijë.

Ky spital prej vitesh është përballur me vështirësi financiare dhe investimesh, duke e bërë shërbimin jo cilësor për pacientët. EKG në vitin 2018 ka qenë jashtë funksionit prej më shumë se dy vitesh, por edhe shërbimet sikurse dhe ai stomatologjik, laboratorik klinik-biokimik dhe ekzaminimet imazherike, ofrohen pjesërisht nga shërbimi i neurologjisë dhe nga shërbime të specialiteteve përkatëse në QSUT.

“Nëse flasim për Tiranën është një qytet që shtohet çdo ditë, që zgjerohet çdo ditë. Në fakt ne jemi vetëm 3 qendra komunitare të shëndetit mendor kështu që nevojat padiskutim janë në rritje.”-u shpreh psikologe Rreli.

Koha e kufizuar në punë e psikiatërve dhe radha e gjatë e personave në pritje të vizitës bëjnë të mundur që mjeku t’a kryejë vizitën shumë shpejt duke mos ofruar një shërbim cilësor.

Përgjatë dimrit të ftohtë, këtyre pacientëve u ka munguar sistemi qendror i ngrohjes e sikur të mos mjaftonte kjo, dyert e dhomave, dushet, tualetet, sipas monitorimeve në terren të Avokatit të Popullit, kërkonin ndërhyrje të menjëhershme rikonstruksioni dhe riparimesh.

“Gjendja ekonomike le të themi është faktor që ndikon shumë në sjellje diskriminuese sepse kryesisht janë personat e pamundur ekonomikisht që ekspozuese ndaj sjelljeve diskriminuese”- tha Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi.

Çfarë ndodh me spitalet psikiatrike larg kryeqytetit?

Në monitorimin e vitit 2018 rezulton se Spitali psikiatrik “Sadik Dinçi” Elbasan ka një kapacitet prej 310 shtretërisht dhe pavarësisht popullsisë së zonës së mbulimit, ku përfshihen qarqet Elbasan, Durrës, Korçë dhe Lushnjë, duket se edhe në vitin 2024 nuk është shtuar asnjë shtrat duke e lënë numrin maksimal të kapacitetit 310 pacientë, 50 prej të cilëve janë të akomoduar duke krijuar probleme të mbipopullimit të spitalit dhe mungesës së shërbimeve.

Ky spital i ka kushtet shumë të këqija dhe kjo duket qartazi nga tualetet me lagështirë dhe kushte jo të mira higjieno-sanitare.

Ndërkohë në Spitalin Psikiatrik “Ali Mihali” Vlorë problematikë shumë e madhe është dërgimi i personave abuzues me substancat narkotike dhe alkoolin pasi spitali nuk ka kapacitet infrastrukturor dhe as burimet njerëzore për ofrimin e një shërbimi të specializuar për këtë kategori personash.

Në raportin e Kontrollit të Lartë të Shtetit thuhet që spitali Psikiatrik i Elbasanit dhe ai i Vlorës nuk kanë arritur të zgjidhin problemet e pacientëve rezidentë kronikë të vendosur pranë këtyre dy spitaleve, nuk kanë rishikuar rregulloret, nuk kanë garantuar fonde dhe infrastrukturën e nevojshme për akomodimin e pacientëve.

Në Njësinë Vendore të Kujdesit Shëndetësor ofrohet Shërbimi i Shëndetit Mendor me Shtretër Shkodër. Por, njësoj si spitalet psikiatrike të tjera edhe ky institucion nuk i përmbush kriteret e të qenit një institucion që ofron shërbim cilësor. Ky spital nuk ka dhoma izolimi, po as mjetet e parashikuara të kufizimit fizik gjë që ia vështirëson punën mjekëve.

Sipas raportit të Avokatit të Popullit, në këtë njësi thuhet se ka mungesë të juristëve për të përfaqësuar të dënuarit me masa mjekësore që ka sjellë si pasojë mbajtjen e paligjshme në spitalet civile, pavarësisht vendimeve gjyqsore.

Me rritjen e të numrit të personave që i drejtohen psikologut, psikiatrit duket se nuk është reflektuar njësoj edhe për specialistët, ku spitalet gjenden në mungesë të burimeve njerëzore dhe financiare duke çuar kështu në mungesë të shërbimeve cilësore.

“Do ishte shumë më efektive puna në qendrat tona nëse siç parafola do të kishim dhe struktura të tjera, do të relaksonim disi edhe punën e personelit”- shprehet psikiatrja Arjana Rreli.

Raporti numër pacient-staf sipas modelit Italian është një mjek psikiatër duhet të kujdeset vetëm për rreth 10 – 15 pacientë apo një psikolog për 20 – 30 pacientë.

Por pavarësisht standarteve dhe mundësisë për t’u kujdesur denjësisht për secilin pacient në Shqipëri, dy prej spitaleve më të populluara atë të Elbasanit dhe Vlorës, vërehet se raporti nr. pacientësh/staf është problematik.

Pavarësisht trajtimit falas në institucionet shtetërore, pacientët zgjedhin t’i drejtohen privatit sepse më anë të pagesës blejnë konfidencialitetin e të dhënave që zgjedhin të ndajnë më specialistin, por edhe besojnë së shërbimet janë më cilësore.

(BalkanWeb)