Kryeministri i Sri Lankës dha dorëheqjen të hënën pas disa javësh protestash që kërkonin që ai dhe vëllai i tij, presidenti i vendit, të largoheshin për shkak të tërheqjes së vendit në krizën e tij më të keqe ekonomike në dekada.

Kryeministri Mahinda Rajapaksa tha në Twitter se i dorëzoi dorëheqjen presidentit Gotabaya Rajapaksa, një veprim që pasoi një sulm të dhunshëm nga mbështetësit e qeverisë ndaj protestuesve, duke nxitur autoritetet të vendosin trupa të armatosura në kryeqytetin, Colombo.

Katër persona, duke përfshirë një ligjvënës të partisë në pushtet, vdiqën në dhunën e së hënës, tha zëdhënësi i policisë Nihal Thalduwa. Presidenti Rajapaksa vendosi një shtetrrethim mbarëkombëtar të hënën në mbrëmje që zgjat deri të mërkurën në mëngjes.

Për më shumë se një muaj, protestat janë përhapur në të gjithë vendin, duke tërhequr njerëz nga etnitë, fetë dhe klasat. Për herë të parë, edhe Sri Lankasit e klasës së mesme dolën në rrugë në një numër të madh, duke shënuar një revoltë dramatike nga shumë ish-mbështetës të Rajapaksa-s, disa prej të cilëve kanë kaluar javë duke protestuar jashtë zyrës së presidentit.

Protestat nënvizuan një rënie dramatike nga favorizimi i Rajapaksas, dinastisë më të fuqishme politike të Sri Lankës për dekada. Vëllezërit dikur u përshëndetën si heronj nga shumë prej shumicës budiste-sinhaleze të ishullit për përfundimin e luftës civile 30-vjeçare të vendit, dhe pavarësisht akuzave për mizori lufte, deri më tani ishin ngulitur fort në krye të politikës së Sri Lankës.

Dorëheqja e kryeministrit vjen pasi ekonomia e vendit është shpërbërë me shpejtësi javët e fundit. Importet e çdo gjëje, nga qumështi tek karburantet janë ulur, duke shkaktuar mungesa të mëdha ushqimore dhe ndërprerje të vazhdueshme të energjisë. Njerëzit janë detyruar të qëndrojnë në radhë për orë të tëra për të blerë gjërat e domosdoshme. Mjekët kanë paralajmëruar për mungesat të barnave që shpëtojnë jetën në spitale dhe qeveria ka pezulluar pagesat e 7 miliardë dollarëve të borxhit të jashtëm që duhet vetëm këtë vit.

Presidenti Gotabaya Rajapaksa fillimisht fajësoi problemet ekonomike të Sri Lankës për faktorët globalë si pandemia që goditi industrinë e saj të turizmit dhe konflikti Rusi-Ukrainë që rriti çmimet globale të naftës. Por si ai dhe vëllai i tij që atëherë kanë pranuar gabimet që përkeqësuan krizën, duke përfshirë pranimin se ata duhet të kishin kërkuar një paketë shpëtimi nga Fondi Monetar Ndërkombëtar më shpejt.

Sri Lanka ka zhvilluar bisedime me FMN-në për të krijuar një plan shpëtimi, por përparimi i tij varet nga negociatat për ristrukturimin e borxhit me kreditorët. Çdo plan afatgjatë do të merrte të paktën gjashtë muaj për të realizuar.

Sri Lanka ishte në telashe financiare edhe përpara se lufta në Ukrainë të rriste çmimet e ushqimit dhe naftës dhe t’i përkeqësonte gjërat.

Qeveria e Sri Lankës ka pasur deficite të mëdha buxhetore pas shkurtimit të taksave në vitin 2019 dhe duke luftuar për të mbledhur taksat gjatë pandemisë COVID-19. Ajo gjithashtu ka grumbulluar borxh të jashtëm masiv – një pjesë e madhe e tij i detyrohej Kinës – dhe ka rezerva të pakta valutore për të paguar importet dhe për të mbrojtur monedhën e saj të vështirë, rupinë.

Sri Lanka është në krye të një liste të përpiluar nga Liliana Rojas-Suarez e Qendrës për Zhvillimin Global që rendit vendet më të ekspozuara ndaj goditjeve financiare. Ata më të cenuarit mbështeten në importet e mallrave dhe kanë rezerva të ulëta valutore në krahasim me atë që u detyrohen vendeve të tjera.

Dhuna e së hënës shkaktoi zemërim të gjerë, me njerëz që veçuan përkrahësit e Rajapaksa-s dhe i sulmuan ata në shumë pjesë të vendit.

Ligjvënësi i partisë në pushtet Amarakeerthi Athukorale dhe truproja e tij u vranë në Nittambuwa, rreth 30 kilometra (20 milje) në veri të Colombo pasi makina me të cilën po udhëtonin u kap nga një turmë e zemëruar, tha zëdhënësi i policisë.

Truproja e tij kishin qëlluar me armë zjarri ndaj protestuesve, të cilët i ndoqën dhe i bllokuan brenda një ndërtese ku trupat e tyre të rrahur keq u gjetën nga policia disa orë më vonë, tha zëdhënësi.

Tre persona janë shtruar në spital me plagë me armë zjarri nga të shtënat nga automjeti i deputetit, tha ai.

Më vete, në qytetin e lindjes së Rajapaksas, Weeraketiya, një turmë që u përpoq t’i vinte zjarrin shtëpisë së një politikani lokal u qëllua pasi vrau dy protestues, tha ai.

Protestuesit u përpoqën disa herë të hynin në rezidencën zyrtare të kryeministrit të hënën mbrëma duke detyruar policinë të përdorte gaz lotsjellës. Shtëpitë e ministrave të qeverisë dhe politikanëve që mbështesin Rajapaksas u sulmuan gjithashtu dhe disa u dogjën. Memoriali për prindërit e vëllezërve u vandalizua.

Jayadeva Uyangoda, një shkencëtar politike në Colombo, tha se dorëheqja e kryeministrit shënoi një kapitull të ri në krizën politike të vendit. “Kryeministri duhej të jepte dorëheqjen me turp pasi mbështetësit e tij shpalosën një dhunë të tillë,” tha ai.

Ai shtoi se do të ishte e vështirë për presidentin Gotabaya Rajapaksa të ruante besueshmërinë pas dhunës së së hënës.

Por presidenti deri më tani ka refuzuar të japë dorëheqjen dhe Parlamenti duhet të kalojë një proces të vështirë nëse përpiqet ta rrëzojë atë. Dorëheqja e kryeministrit nënkuptonte shpërbërjen e të gjithë kabinetit.

Më herët të hënën, mbështetësit e kryeministrit sulmuan protestuesit që kishin protestuar jashtë rezidencës zyrtare të kryeministrit prej javësh, duke i goditur me shtylla druri dhe hekuri. Më pas ata marshuan drejt zyrës së presidentit, ku sulmuan protestuesit atje dhe u vunë flakën kampeve të tyre.

Policia hodhi gaz lotsjellës dhe një top uji, por jo me forcë të mjaftueshme për të kontrolluar turmën. Sulmi ndodhi pavarësisht gjendjes së jashtëzakonshme të shpallur nga presidenti të premten, e cila i dha atij kompetenca të gjera për kontrollin e trazirave.

Qindra ushtarë të armatosur u vendosën në kryeqytet, ndërsa protestuesit akuzuan policinë se nuk e parandaloi sulmin, pavarësisht se përdori gaz lotsjellës dhe topa uji ndaj protestuesve të premten.

“Policia nuk na mbrojti, prandaj ne e kemi marrë në duart tona”, tha Druvi Jinasena, i cili po ndihmonte në bllokimin e rrugëve për të mbrojtur vendin e protestës.

Një zyrtar në spitalin kryesor në Colombo tha se 173 njerëz u trajtuan, shumica për lëndime të lehta, megjithëse 15 u plagosën rëndë. Zyrtarja foli në kushte anonimiteti sepse nuk ishte e autorizuar të fliste për mediat.

Rezervat valutore të vendit kanë rënë nën 50 milionë dollarë dhe ai i detyrohet gati 25 miliardë dollarë borxh të jashtëm për t’u paguar deri në vitin 2026. Borxhi i përgjithshëm i tij i jashtëm është 51 miliardë dollarë.

Ndërkohë, zemërimi popullor ndaj klanit Rajapaksa vetëm sa është rritur, duke rritur presionin ndaj Presidentit Gotabaya Rajapaksa për të dhënë dorëheqjen gjithashtu.

“Ka patur presion të vazhdueshëm gjatë disa javëve të fundit që presidenti të japë dorëheqjen, por ai nuk i ka kushtuar shumë vëmendje kësaj,” tha Bhavani Fonseka, një studiues i lartë në Qendrën për Alternativat e Politikave me qendër në Kolombo.

“Njerëzit janë të zemëruar, dhe ky zemërim nuk do të largohet së shpejti.”