ELBASAN

Besimtarët myslimanë në Elbasan pas 55 vitesh falën sërish Kurban Bajramin këtë të shtunë në xhaminë e rindërtuar atë të Ballies në qendër të qytetit. Rreth 4 .000 besimtarë nga Elbasani, por jo vetëm kanë kryer ritin e faljes në ditën e shenjtë të Kurban Bajramit në Xhaminë le rindërtuar në vendin e saj shumë shekullor.

Nën kujdesin e Myftinisë Elbasan, me fondet e shtetit të Kuvajtit, ndërtesa e re e Xhamisë së Ballies, 5 dekada pas prishjes së xhamisë së vjetër, është projektuar pikërisht mbi këto parime.

Duke mbajtur një qëndrim të respektueshëm, projekti i ri nuk synon të kopjojë projektin e vjetër. Këndvështrimi artistik, teknikat e ndërtimit bashkëkohor dhe përgjegjësia e frymëzimit për kohën e ardhme mbartin përgjegjësinë̈ e një interpretimi origjinal, por te kujdesshëm ndaj rolit të saj për besimtarët ashtu edhe për qytetin.

Koncepti i projektit arkitektonik mbështetet në krijimin e përjetimit të marrëdhënies Njeri-Krijues. Prania e qenë por kontrolluar midis hapësirës brenda dhe jashtë, hyrja e dritës por mungesa e drejtpërdrejt e burimit, qenësia e ndjesisë̈ së kohës, ftesa në përbrendshmëri janë disa nga aspektet e qasjes në kompozimin e hapësirave te xhamisë.

Nëpërmjet përdorimit të gjeometrisë, si një mjet i pashtershëm në artin dhe arkitekturën islame, elementet kryesore si fasada, kupola apo minarete, vijnë në një mënyrë tërësisht autentike në këtë xhami. Përzgjedhja e materialeve është bërë për të krijuar ndjesinë e të përkohshmes, për të ftuar njeriun në një kujtesë te pashtershme në raport me kohën dhe me Krijuesin. Si të tillë janë menduar përdorimi i veshjes së mermerit në fasadë, i cili mbetet i palodhur ne kohë, mbulimi i kupolës me bakër, të cilin koha e sjell në trajta akoma më dinjitoze ne kalimin e viteve, apo veshja e drurit në pjesën e brendëshme, e cila në bashkëpunim me ndriçimin natyror mundëson një atmosferë më pranë shpirtërores dhe hyjnores.

E shtrirë në një kat nëntoke, kati përdhe dhe dy meskate, sipërfaqja totale e ndërtimit e xhamisë është 1776 m2. Rreth 830m2 është sipërfaqja e dedikuar për falje. Rreth 1700 besimtarë mund të falen njëkohësisht në të gjithë hapësirat e brendshme ne xhami. Bashkë me sheshin përpara saj, numri i besimtarëve arrin deri në 4600 vetë.

Sheshi përpara xhamisë është konceptuar të shërbejë si një hapësirë urbane e cila merr trajta të ndryshme përdorimi në sherbim të qytetit, një hapësire për një identitet ndërkulturor. Xhamia e Ballijes është vizituar nga Evlija Çelebiu. Sipas Çelebiut, xhamia e Ballijes është ndërtuar në vitin 1017, të hixhretit (17 prill 1608 deri më 6 prill 1609) dhe është vendosur në qendër të qytetit.

Ndërtuesi kishte shkruar për këtë xhami. “Për hir të Perëndisë Hasan Balliu ndërtoi këtë shtëpi të Zotit, e cila shëmbëllen me parajsën”. Faltore, stili i së cilës bën pjesë në periudhën e dytë të zhvillimit të arkitekturës shqiptare islamike, kur modeli klasik osman i xhamisë përhapet në të gjitha trevat e Rumelisë. Për qytetin e Elbasanit ajo vinte e dyta në kohë, pas xhamisë së Nazireshës, me të cilën kanë të njëjtën gjuhë tipologjike. Elementet e saj përbërës funksional: salla e faljes, portiku në ballin e hyrjes dhe minareja në të djathtë plotësojnë siluetën me një kupolë gjysmësferike të lartësuar me një tambur polygonal tetëkëndor. Elementi më tërheqës i xhamisë ishte minareja që konkuronte të gjitha të tjerat.

E ndërtuar në shekullin e 17-të, Xhamia Balizade apo e Ballies ka qenë një nga xhamitë më të rëndësishme në Shqipëri. Në vitet e para te regjimit komunist, hapësira përreth saj, u transformua në një park që lidhej me parkun e ri përpara kalasë, duke dëmtuar kësisoj rëndë pëlhurën urbane tradicionale. Në ‘vitin e zi’ 1967, ajo u shemb në mënyrë mizore thuajse krejtësisht.

Copëza të saj ekzistonin akoma si gërmadhë në oborrin e pasmë të një mapoje industriale. Xhamia Balizade konsiderohet një nga dëmet më të mëdha te shkaktuar jo vetëm arkitekturës islame por vlerave të trashëgimisë kulturore në vendin tonë. Besimtarët elbasanas falënderuan ideatorët, Myftininë, pushtetin lokal, si edhe të gjithë bashkëqytetarët e tyre për rikthimin në identitet të ” Shtëpisë së Allahut” në vendin që e meriton