Parashikimet janë gjithmonë të ndërlikuara dhe parashikimet afatshkurtra janë në dukje më të vështira se ato afatgjata, kjo për faktin pasi koha luan një rol të rëndësishem në këtë proces. Në vitin 2022 ekspertët parashikojnë që tregjet financiare duhet të jenë të gatshme për një rrugë plot me vështirsi përballë presionit inflacionist, rritjes së normave të interesit dhe ndërprerjes së vazhdueshmë të zinxhirëve të furnizimit ndërkombetar të shkaktuar nga varianti Omicron i koronavirusit, si dhe tensioneve në Europë mes Rusië dhe NATO-s. Në përgjithësi analistët dhe investitorët financiarë sqarojnë se shfaqja e Omicron ka rritur përspektiven e fillimit të një periudhe stagflacionste, ku shfaqen nivele të dobëta të rritjes ekonomike, pavarsisht presioneve të intënsifikuara të çmimeve në zinxhirët e furnizimit. Gjithashtu edhe kriza energjetike e dimrit rëndoi ekonominë e Evropës, tregues këto që flasin për një disbalancë mes ofertës së kufizuar për mallra dhe shërbime, si dhe kërkesës gjithnjë në rritje për to.
Bullish dhe Bearish janë terma që përkojnë me ciklin ekonomik, i cili përbehet nga katër faza: zgjerimi, kulmi, tkurrja dhe dyshemeja. Fillimi i një cikli Bullish (rritës) është shpesh një tregues kryesor i zgjerimit ekonomik. Për shkak së ndjenja e publikut për kushtet e ardhshme ekonomike nxit çmimet e aksioneve, tregu shpesh rritet edhe përpara së treguesit më të gjërë ekonomik – si rritja e produktit të brëndshem bruto (GDP) – të fillojnë të rriten. Në mënyrë të ngjashme, tregjet zakonisht veprojnë përpara së të filloje tkurrja ekonomike. Një vështrim prapa në një recesion tipik të SHBA-së zbulon një rënie të tregut të aksioneve disa muaj përpara rëniës së GDP-së. Pra, mund të themi se ecuria e tregut të aksioneve është një matës i parakohshëm mbi të ardhmen e ekonomisë.
Në vitin 2021, GDP-ja u rrit më një ritëm 6.9%, një normë më e fortë së sa pritej pavarësisht përhapjës së Omicron, cka u pasqyrua dhe në rritjen e S&P gjatë atij vitit. Aktiviteti konsumator dhe shpenzimet e biznesit udhehoqën fitimet, të cilat e çuan ekonominë Amerikane në vitin e saj më të fortë që nga viti 1984. Ekonomia e SHBA-së u rrit me një ritëm shumë më të mirë se sa pritej deri në fund të vitit 2021 nga rritja e konsiderueshme në inventarë dhe shpenzime konsumatore, pavarësisht shenjave se përshpejtimi ka të ngjarë të zvogelohet drejt fundit të vitit. Prodhimi i Brëndshem Bruto, shuma e të gjitha mallrave dhe shërbimëve të prodhuara gjatë periudhës Tetor-Dhjetor, u rrit me një ritëm vjetor prej 6.9%. Kjo na bën të mendojmë se edhe për vitin 2022 ekonomia do ecte me ritme të shpejta, por muaji janar për tregjet ishte një tregues që nuk pajtohej me këtë parashikim. Pra, si mund të përgatiten më mirë investitorët për tregje që janë të pamundura të parashikohen me saktësi? Një mënyrë për të ndihmuar në kuadrin e së ardhmes është duke kërkuar nga e kaluara për përgjigje për të parë gamën e rëzultateve që mund të prisni nga investimet në bursë.
Më pak se një muaj në hyrje të vitit 2022, indeksi S&P që përfaqëson 500 kompanitë më të mëdha në SHBA, ra rrëth 8% nga nivelet më të larta të të gjitha kohërave. Por ndërsa Janari ka qenë një udhëtim i vështirë për invëstitorët, ai është ende shumë larg rëniës prej 34% të tregut në Shkurt dhe Mars të vitit 2020 ose rënies së tij prëj gati 50% gjatë krizës financiare në vitet 2008-2009. Historikisht, shkurti është një nga muajt më të këqij për S&P500. Që nga viti 1950, kthimi mesatar i indeksit në shkurt ka qenë një humbje prëj 0.09%. Në rëniet e tregut në të kaluarën, shkurti ka qenë një muaj veçanërisht i keq. Për shembull, S&P500 ra 8.4% në Shkurt 2020 gjatë pandemisë, 10.9% në 2009 gjatë krizës financiare dhe 9.2% në 2001 gjatë recesionit të SHBA-së dhe flluckës së kompanive të internetit. Ndërsa vitët më të mira në shkurt, S&P i pati në 2021 me 2.6% dhe 3% në vitin 2019.
Inflacioni u ngrit më ritmin e tij më të shpejtë 12-mujor në gati 40 vjet gjatë muajit Dhjetor, sipas një matje të vëzhguar nga afër dhe të publikuar nga Departamenti i Punës. Indeksi i çmimeve të konsumit, një metrikë që mat kostot e dhjetërave artikujve bazë, u rrit me 7%, sipas Byrosë së Statistikave të Punës. Lëvizja vjetore ishte rritja më e shpejtë që nga Qeshori 1982 dhe vjen mes mungesës së mallrave dhe punetorëve dhe pas injektimit të paprecedentë të parave në ekonominë e SHBA-së nga Kongresi dhe Rezerva Federale. Më datën 10 Shkurt, Departamenti Punës publikoi normën e inflacionit për muajin Janar, e cila ishte 7.5%, pra ende më e lartë se ajo e muajit Dhjetor. Këto tregues kanë shfaqur shqetsime për Rezervën Federale dhe pritet një lëvizje e fortë nga ana e tyre për të luftuar këtë rrezik ekonomik.
Një nga veglat që rezerva federale ka për të zvogeluar inflacionin janë normat e interest. Nga ky grafik ne mund të shikojme, lidhjet që normat e interesit kanë me indexin e S&P500. Sipas analisteve, një rritje e normave të interesit nga rezerva federale mund të sjellë një tërheqje te likuiditetit dhe rënie të bursave. Ndërsa tregu është i ndarë mbi menyrën se si inflacioni do të zhvillohet përfundimisht, më shumë presin që ai të lehtësohet krahas presioneve të zinxhirit të furnizimit. Kjo pasiguri ushqen një konsensus se një nga rreziqet më të mëdha ketë vit do të jenë hapat e gabuara të politikës monetare. Në ketë rast marzhi i gabimit duhet të jetë i lartë, duke e bërë kështu të lartë edhe probabilitetin e gabimeve të politikave. Pritshmëria është që politika të shtrëngohet dhe normat e interesit të rritën. Me kthimet e obligacioneve që priten të jenë negative, tregtitë e instrumentave me të ardhura fikse kalojnë në një territor gjithnjë e më të komplikuar, njësoj si detyrimet e huave të kolateralizuara (kriza e vtitit 2008). Një pjesë e çështjes është se vlerësimët janë rritur për të gjitha klasat kryësore të aseteve relativisht në raport më historikun e tyre. Kthimet njëshifrore të aksioneve janë konsensus i gjerë.
Ky aktivizëm monetar përjetëson një botë të padukshme ku asetet e supozuara të sigurta, si obligacionet qeveritare të lidhura më indeksin, japin të ardhura negative. Për fat të mirë, rëniet periodike 5% deri në 10% të tregut janë një pjesë krejtësisht normale e një tregu të shëndetshëm rritës. Megjithatë, dobësia e shfaqur në Janar i ka shqetësuar investitorët se kriza e ardhshme mund të jetë afër. Në peshimin e këtij rrëziku, investitorët përballen me një fakt jashtëzakonisht të pakëndshëm – bankat qëndrore vazhdojnë të manipulojnë tregjet permës programeve të tyre të blerjes së aseteve financiare, me pasoja të rëndësishmë për portofolet private. Ndonësë ato mund të mbeten të sigurta në kuptimin qe ofrojnë likuiditet, ato janë gjithsesi toksike sepse sigurojnë një humbje të garantuar nësë investimi mbahet deri në maturim. Në të njëjtën kohë, shumica e obligacioneve nominale të qeverisë tregojnë aktualisht një kthim real negativ pas përshtatjes më normën e inflacionit.
Nga ana tjetër, ekziston dhe një rrezik I cili është jashtë eknomisë kombëtare amerikane, por e prek atë në mnëyrë indirekte. Grumbullimi masiv i trupave rusë dhe pajisjeve ushtarake rrëth kufirit të Rusisë më Ukrainën ka sënsibilizuar më një vëmëndje të shtuar të NATO-s dhe Shtëtëve të Bashkuara si një mundësi që Rusia mund të pushtojë Ukrainën. Moska në qëndrimët dhe veprimët e saj ka qenë e paqartë, duke mohuar që ka për qëllim për të pushtuar fqinjin e saj. Për shkak të kësaj, ajo mund të ndikojë në ekonominë europianë në formën e rënies së trëgtisë në rajon, duke shtrënguar kushtet financiarë dhe furnizimin me gaz natyror, e cila është një mall I domosdoshëm energjitik për Europën. Ndërsa efekti i çmimëve më të larta të gazit më shumicë të konsumatorët pritet të zbutët nga skemat e mbështëtjës së qevërisë. Furnizimi i rëduktuar më gaz mund të shkaktojë ndërprërje të konsidëruëshmë të prodhimit në të gjithë Europën. Edhe psë konfrontimi në Europën Lindorë nuk ka gjasa të zhvillohet në një luftë në shkallë të plotë midis NATO-s dhe Rusisë, tënsioni i vazhduëshëm nuk është i mirë për ekonominë globale, e cila ende po rimëkëmbet nga ndikimi i Covid-19. Në përgjithësi, ndikimi në trëgti është rëlativisht i vogël duke pasur parasysh ekspozimin e eksportëve të eurozonës ndaj Rusisë dhe Ukrainës.
Ndërsa SHBA-ja ka shumë pengesa ekonomike afatshkurtëra në shtëpi, analistët shprehen se investitorët duhet të mbajnë një sy edhe në Kinë. Sic e përmendëm më sipër, Rezerva Federale e SHBA-së ka të ngjarë të rrisë normat e interesit dhe të shesë asetet në vitin 2022, por Kina kohët e fundit uli normat e interesit dhe injektoi likuidet në sistemin e saj bankar për të luftuar ngadalësimin e rritjes ekonomike. Kina pret që rritja e prodhimit të saj të brëndshem bruto të ngadalësohet nga 8.1% në 2021 në vetëm 5.5% në 2022. Kina gjithashtu ka demtuar trëgun e saj të aksionëve duke goditur aksionet e teknologjisë vendase. Më në fund, Fondi Monetar Ndërkombetar ka paralajmëruar se politika agresive e Kinës “zëro-COVID” duket se po dëmton ekonominë.
Një tjetër klasë asetesh, e cila është më speculative është dhe ai I tregut të kriptomonedhave, I cili vlerësohet në më shumë se 1.6 trilion dollarë që nga 25 janari. Ka pasur një bum në tregtarët e rinj më pakice në dy vitet e fundit dhe është parë se shumë tregtarë të vegjël dhe të papërvoje mbajnë investime në kriptomonedha në të njëjtin aplikacion tregtimi ku ata mbajnë aksione. Investitorët e papërvojë zakonisht ndjekin një model të ngjashëm në reagim ndaj stresit në treg: Ata priren të shesin fituesit e portofolit të tyre të afërm dhe të blejnë më shumë nga humbësit e tyre. Nësë tregu i kriptove rrëzohet përsëri si në vitin 2018, keta investitorë mund të shesin aksione për të dyfishuar sasinë e kriptomonedhave të tyrë, duke shtuar presion potencial në tregun e aksioneve.
Pra, mund të themi që viti 2022 është një vit delikat duke parë në panoramë të gjerë zhvillimet në politikën monetare të FED-it amerikan ku ka diskutime për rritje të normave të interesit, të cilat sjellin një tërheqje kapitali nga tregu i aksioneve, situatës së Nato-s mes tensionit të Ukrainës dhe Rusisë e cila mund të sjellë një krizë të cmimit të gazit si dhe situatës në Kinë dhe zinxhirit të përgjithshëm të furnizimit i cili mund të ndikojë në inventarët globale botëror. Sic thamë tregjet në shumicen e rasteve i paraprinjë rreziqeve dhe muaji Janar e ka treguar friken e investitorëve më rënien e indeksit të S&P500. Nësë aplikohen politika shtrënguese monetarë dhe variantët e reja të virusit ngadalësojnë lëvizjen e mallrave dhe njërzve, atëhërë mund të pritet një vit jo i mirë për tregjet, në të kundërt, ku politika qendrore mbështet paketa të tjera stimuluese rritja do vazhdoje më normalizimin e inflacionit dhe të eknomisë. Përsa I përket Shqipërisë, ajo mund të ndikohet nga problemet që sjell inflacioni I gjerë global si dhe pengesat në zinxhirin e tregtisë, të cilat mund të krijojnë mungesa në treg dhe si pasojë të sjellin impakt në nivelin mesatar të cmimeve të produkteve të konsumit, ku gjithashtu mund të presim një ngadalësim ekonomik nëse kriza botërore thellohet.
