Në një lëvizje inovative, Colossal, një kompani kryesore në bioshkenca, ka njoftuar planet për të rikthyer moat gjigante të zhdukura të Zelandës së Re përmes teknologjisë së përparuar të ADN-së. Kjo iniciativë, e udhëhequr nga shkencëtarë dhe studiues, synon të rikrijojë shpendin ikonik, pa fluturim, i cili u zhduk nga planeti mbi 600 vjet më parë. Qasja inovative e Colossal ndaj zhdukjes mund të krijojë një precedent për ringjalljen e specieve të tjera të humbura në histori. Fokusi kryesor i projektit është përdorimi i teknikave gjenetike për të rikthyer tiparet e moas dhe për ta integruar atë përsëri në ekosistemin e Zelandës së Re. Njoftimi vjen në një kohë kur bota po shikon gjithnjë e më shumë drejt bioteknologjisë për të adresuar shqetësimet mjedisore dhe ekologjike.
Moa, dikur specia më e madhe e shpendëve në Tokë, u zhduk pasi kolonët njerëzorë mbërritën në Zelandën e Re. U gjuajt deri në zhdukje dhe roli i saj i rëndësishëm ekologjik u humb përgjithmonë. Projekti i Colossal mund të çojë në restaurimin e parë të një specie duke përdorur manipulimin gjenetik, një koncept që ka qenë prej kohësh pjesë e fantastiko-shkencore spekulative, por që tani po bëhet realitet. Përmes përdorimit të mjeteve të redaktimit të ADN-së dhe sekuencimit gjenetik, kompania planifikon të rikrijojë përbërjen gjenetike të moa-s dhe potencialisht ta rifutë atë në natyrë.
Në zemër të këtij projekti ambicioz qëndron një teknikë e fuqishme shkencore e njohur si inxhinieri gjenetike. Colossal planifikon të përdorë CRISPR-Cas9, një metodë që lejon redaktimin e saktë të ADN-së për të rivendosur gjenomin e shpendit të zhdukur. Kjo teknikë përfshin identifikimin dhe rindërtimin e planit gjenetik të moa-s duke përdorur mostra ADN-je nga mostrat e ruajtura. Duke analizuar materialin gjenetik të specieve të lidhura ngushtë, siç është struci, studiuesit besojnë se mund të bashkojnë të gjithë kodin gjenetik të nevojshëm për krijimin e një krijese të ngjashme me moa-n.
Megjithatë, aspektet teknike janë vetëm një pjesë e sfidës. Colossal do të duhet të replikojë tiparet unike të moa-s, të tilla si madhësia, sjellja dhe funksionet e saj ekologjike. Krijimi i një organizmi të gjallë nga ADN-ja e lashtë ngre gjithashtu konsiderata komplekse etike dhe mjedisore. Pasojat e mundshme të rikthimit të një specieje kaq të madhe në ekosistemin e brishtë të Zelandës së Re nuk mund të injorohen. Ekipi po punon ngushtë me ekologët për të përcaktuar nëse mjedisi është i përshtatshëm për rikthimin e moa-s dhe çfarë ndikimi do të kishte kjo në jetën e egër ekzistuese.
Ringjallja e specieve të zhdukura nëpërmjet manipulimit gjenetik është një temë shumë e debatuar. Ndërsa shumë e shohin atë si një mundësi emocionuese për të rikthyer biodiversitetin e humbur, të tjerë argumentojnë se kjo mund të çojë në pasoja të paparashikuara. Rikthimi i moa-s mund të prishë ekosistemet ekzistuese, të cilat kanë evoluar pa këtë barngrënës të madh. Ekzistojnë shqetësime se rikthimi i specieve mund të ndikojë negativisht në florën dhe faunën që janë përshtatur me mjedisin aktual.
Për më tepër, çështjet që lidhen me etikën e çzhdukjes mbeten të pazgjidhura. Ndërsa iniciativa e Colossal përqendrohet në ruajtjen e natyrës, ajo ngre çështjen nëse njerëzit duhet të kenë fuqinë për të rikthyer speciet që kanë qenë të zhdukura prej shekujsh. Kritikët argumentojnë se kjo mund të devijojë burimet nga ruajtja e specieve aktualisht të rrezikuara. Nga ana tjetër, mbështetësit e shohin atë si një mënyrë për të korrigjuar gabimet ekologjike të së kaluarës dhe madje për të luftuar efektet e ndryshimeve klimatike.
Profesori Mike Stevens, drejtor i Qendrës Kërkimore Ngāi Tahu, thotë se kjo qendër ka bashkëpunuar me Qeverinë e Zelandës së Re për të mbrojtur zogjtë endemikë për shumë dekada. “Jemi veçanërisht të entuziazmuar nga ky projekt për shkak të shkallës në të cilën na mundëson të ushtrojmë rangatiratanga (udhëheqjen) dhe tikanga (zakonet) tona dhe potencialin për të sjellë aspiratat ekologjike dhe ekonomike në një kornizë të vetme”, thotë ai. “Ne gjithashtu shohim një rëndësi të madhe në këtë teknologji ndërsa hyjmë në Antropocen.”
Projekti për të rikthyer moan nuk ka të bëjë vetëm me shkencën – ai mbart edhe vlerë të konsiderueshme kulturore dhe ekonomike. Fisi Ngāi Tahu, paraardhësit e të cilit ishin ndër të parët që gjuanin moan, është i përfshirë në projekt. Partneriteti i tyre me Qeverinë e Zelandës së Re dhe Colossal pasqyron një përzierje unike të shkencës dhe njohurive indigjene. Duke punuar së bashku, ata synojnë të krijojnë një zgjidhje të qëndrueshme që i sjell dobi si mjedisit ashtu edhe komuniteteve lokale.
Përveç rëndësisë së saj kulturore, ringjallja e moa-s mund të ketë përfitime të thella ekonomike. Restaurimi i një specieje kaq unike mund të nxisë eko-turizmin në Zelandën e Re dhe të ofrojë mundësi të reja për ambientalistët dhe shkencëtarët. Rikthimi i moa-s mund të kontribuojë gjithashtu në rivendosjen e ekuilibrit natyror në ekosistemet e Zelandës së Re, duke çuar potencialisht në rigjenerimin e habitateve që dikur ishin ndërprerë nga zhdukja e shpendit.
