Ndërsa mijëra banorë të Gazës bënin udhëtimin e kthimit në lagjet e tyre pas armëpushimit, shumë prej tyre e dinin tashmë se shtëpitë e tyre ishin rrënoja.
Perspektiva e rindërtimit të shtëpive, bizneseve dhe të gjitha institucioneve e shërbimeve të nevojshme për një kthim në jetën normale në Gaza është e frikshme nga çdo këndvështrim:
OKB-ja vlerëson se dëmi arrin në 70 miliardë dollarë.
Profesor Andreas Krieg, një ekspert i sigurisë në Lindjen e Mesme nga King’s College London ka deklaruar: “Është më keq sesa të fillosh nga e para – këtu nuk po fillon nga rëra, po fillon me rrënoja.”
“Niveli i shkatërrimit është tani në rreth 84%. Në pjesë të caktuara të Gazës, si në Qytetin e Gazës, është madje deri në 92%”, thotë Jaco Cilliers, përfaqësues special i Programit të Zhvillimit të OKB-së për Palestinezët.
Ky dëm ka krijuar sasi kolosale rrënojash. Vlerësimet nga BBC Verify bazuar në të dhënat e fundit satelitore sugjerojnë se mund të ketë mbi 60 milionë ton mbeturina që presin të pastrohen në Gaza.
Çdo proces i rindërtimit pas konfliktit duhet të fillojë duke pastruar mbetjet e luftës.
Pastrimi i rrënojave
Miliona ton rrënoja që tani mbushin Rripin e Gazës nuk janë vetëm grumbuj betoni dhe metali. Ato përmbajnë edhe mbetje njerëzore dhe bomba të pashpërthyera.
“Nga një perspektivë sigurie dhe humane, gjëja e parë që duhet të bëni është t’i bëni të sigurta vendet e bombarduara”, thotë ish-ekzekutivi i JCB, Philip Bouverat.
Pas kësaj, vijon një proces i klasifikimit, ndarjes dhe thërrmimit të mbeturinave. Pasi hiqen materiale si plastika dhe çeliku, betoni i mbetur mund të bluhet dhe të ripërdoret.
Kjo do të hedhë themelet e ndërtimit, por përpjekjet e ndërtimit do të kërkojnë importimin masiv të materialeve.
“Kjo nuk do të bëhet nga kamionë që vijnë përtej kufirit. Gjëja e parë që duhet të bëjmë është të ndërtojmë një port në ujëra të thella, sepse atëherë mund të sjellësh mijëra ngarkesa kontejnerësh. Kur vendet të pastrohen, atëherë shërbimet thelbësore si uji, kanalizimet dhe energjia elektrike mund të rikthehen “, shtoi z. Bouverat.
Ujësjellës dhe kanalizime
Uji i pastër është një nevojë e madhe dhe e menjëhershme për banorët e Gazës. Sipas vlerësimeve të UNICEF-it, më shumë se 70% e 600 objekteve të ujit dhe kanalizimeve të territorit janë dëmtuar ose shkatërruar që nga 7 tetori 2023.
Pas njoftimit të fundit të një armëpushimi, ushtarët izraelitë pozuan përpara një impianti për trajtimin e ujërave të zeza në qytetin e Gazës, të cilit i ishte vënë flaka. Dëmi ndodhi pak para se ushtria izraelite të tërhiqej nga një pozicion pranë kësaj infrastrukture.
Trajtimi i ujërave të zeza është kritik për parandalimin e grumbullimit të ujërave të zeza dhe përhapjes së sëmundjeve. Mjekët kanë thënë se Gaza ka shkallë të lartë të sëmundjeve diarreike, të cilat mund të vrasin fëmijët, dhe një rrezik të kolerës në disa zona.
Në imazhet satelitore, mund të shihni dëmtime në bio-kullat e impiantit të trajtimit të ujërave të zeza Sheikh Ejleen, të cilat janë komponentët kryesorë të përdorur për trajtimin e ujërave të zeza.
Në Gaza ka gjashtë impiante për trajtimin e ujërave të zeza.
“Të gjitha janë të dëmtuara”, tha Maher Najjar, zëvendësdrejtor në Kompaninë e Ujësjellësit të Bashkive Bregdetare (CMËU), e cila mbikëqyr dhe menaxhon riparimet për infrastrukturën ujore të Gazës.
Që nga fillimi i luftës, riparimet janë penguar jashtëzakonisht nga rreziku i menjëhershëm nga sulmet ajrore dhe të artilerisë izraelite dhe mungesa e mjeteve, tha ai. Disa objekte janë sulmuar përsëri pasi janë riparuar.
IDF tha se veprimet e saj janë të bazuara në domosdoshmërinë ushtarake dhe në përputhje me ligjin ndërkombëtar, ndërsa përpiqet të parandalojë Hamasin që kërcënon qytetarët e Izraelit.
Krahas impianteve që trajtojnë ujërat e zeza, Gaza ka impiante të veçanta që ofrojnë ujë të pijshëm të pastër dhe të cilat gjithashtu kanë pësuar dëme të mëdha.
Imazhet satelitore nga prilli i vitit 2024 tregojnë një impiant shkripëzimi uji deti që furnizonte Gazën veriore dhe Qytetin e Gazës ende të paprekur. Por deri në fillim të majit, ai ishte shkatërruar.
“Po flasim për puse uji të dëmtuara, rrjete të dëmtuara, rezervuarë, linja transportuese të dëmtuara. Është shumë e vështirë të dish nga t’ia fillosh. Për të filluar, na duhen të paktën 50 milionë dollarë për t’i rikthyer popullsisë rreth 20% të shërbimeve. Humbja totale është rreth 1 miliard dollarë, ndoshta edhe më shumë “, tha z. Najjar.
Strehim
Imazhet satelitore tregojnë shkatërrimin në një zonë të Sheikh Radëan, një lagje në verilindje të qytetit të Gazës.
Në gusht, përpara se IDF të pushtonte qytetin, të cilin e quante “bastioni i fundit” i Hamasit, shumë rrugë dukeshin kryesisht të paprekura. Javën e kaluar, pjesë të tëra të lagjes ishin rrafshuar, ndërsa IDF krijoi një bazë.
Gjatë rrjedhës së luftës, qendra satelitore e OKB-së, Unosat, vlerëson se një total prej 282,904 shtëpish dhe apartamentesh në të gjithë Gazën janë dëmtuar ose shkatërruar.
Por këto shifra ka të ngjarë të jenë të nënvlerësuara, sepse ato ende nuk përfshijnë operacionet e fundit ushtarake në Qytetin e Gazës, siç është shkatërrimi në Sheikh Radëan.
Bashkia e qytetit të Gazës, e drejtuar nga Hamasi, ka thënë se 90% e rrugëve të saj janë dëmtuar gjithashtu.
Sipas Shelly Culbertson, një studiuese e lartë e politikave në organizatën kërkimore RAND Corporation me seli në Uashington, rindërtimi i banesave në Gaza “mund të zgjasë me dekada”.
“Pas bombardimeve izraelite të Gazës në vitet 2014 dhe 2021, rindërtimi i banesave ishte i ngadaltë sepse Izraeli nuk lejonte shumë materiale ndërtimi sepse ato kishin qëllime të dyfishta. Nëse rindërtohet tani siç bënë në vitin 2014 dhe 2021, do të duhen 80 vjet. Nëse ka një planifikim të mirë, mund të duhet më pak kohë. Planifikimi i mirë është projektimi i kampeve që mund të shndërrohen në lagje dhe ndihma ndaj njerëzve për t’u rikthyer në shtëpitë e dëmtuara dhe për të rindërtuar ato”, tha ajo.
