Shqipëria është bërë vendi i parë në botë që ka një ministre virtuale të drejtuar nga inteligjenca artificiale. Emri i saj është Diella që në shqip do të thotë “dritë dielli”. Ajo mbikëqyr të gjitha prokurimet publike. Në këtë mënyrë, përgjegjësia për luftën kundër korrupsionit po transferohet te inteligjenca artificiale. Media bullgare BNT ka intervistuar spikeren e lajmeve të News24, Daljana Sejdia, për të kuptuar më shumë rreth ministres virtuale.

Daliana Sejdia- prezantuese dhe gazetare në Shqipëri në televizionin News24

Nëse do të mundja ta intervistoja Diellën do ta pyesja si më poshtë…
Diella, në një vend ku qytetarët ende e kanë të vështirë t’u besojnë institucioneve, si planifikoni të fitoni besimin e tyre jo si program, por si një prani në jetën publike? Sepse përtej algoritmeve dhe premtimeve madhështore, pyetja e vërtetë është nëse inteligjenca artificiale mund t’u shërbejë vërtet njerëzve apo do të pasqyrojë vetëm dëshirat e atyre që e programuan atë.

1. Si lindi ideja e krijimit të ministrit të parë nga inteligjenca artificiale në Shqipëri?
Pas vitesh promovimi të iniciativës “Shqipëria Dixhitale” dhe centralizimit të shërbimeve publike përmes portalit e-Albania, ky veprim dukej si hapi tjetër. Diella, ministrja e inteligjencës artificiale, nuk është thjesht një eksperiment teknologjik; është një deklaratë politike e llogaritur që pasqyron dëshirën e Shqipërisë për t’u larguar nga një reputacion korrupsioni dhe joefikasiteti.

2. Si u prit ky lajm nga publiku – me entuziazëm, kuriozitet, ose më saktë me skepticizëm?
Reagimi i publikut ka qenë i ndarë. Shumë shqiptarë, veçanërisht qytetarët e rinj dhe ata që punojnë në teknologji, e pritën lajmin me entuziazëm dhe krenari kombëtare, më në fund, Shqipëria ishte e para në diçka pozitive dhe futuriste. Megjithatë, ekziston edhe skepticizëm i thellë. Qytetarët e zakonshëm vënë në dyshim se si një algoritëm, pavarësisht se sa i përparuar është, mund ta kuptojë strukturën komplekse shoqërore dhe morale të politikës shqiptare. Ekspertët ligjor paralajmërojnë se pozicioni i një “ministri të inteligjencës artificiale” nuk ka bazë kushtetuese. Në mediat sociale, toni alternon midis admirimit dhe ironisë, shumë e shohin Diellën si një spektakël politik dhe jo si një reformë të vërtetë.

3. Cili është qëllimi kryesor i këtij projekti – një gjest simbolik inovacioni apo një mjet i vërtetë për qeverisje?
Janë të dyja. Simbolikisht, Diella është një kryelajm global që e pozicionon Shqipërinë si një pioniere dixhitale. Praktikisht, roli i saj synon të adresojë çështjet e korrupsionit në prokurimin publik duke përdorur algoritme për të analizuar tenderat dhe për të zbuluar parregullsitë në kohë reale. Por nëse ajo mund të qeverisë në kuptimin njerëzor është një pyetje tjetër. AI mund të përpunojë të dhëna, të sinjalizojë rreziqet dhe të sugjerojë zgjidhje, por vendimmarrja në qeverisje përfshin empati, etikë…

4. A po e gjen inteligjenca artificiale rrugën e saj edhe në industrinë e medias dhe televizionit?
Absolutisht. Mediat shqiptare kanë eksperimentuar tashmë me prezantues lajmesh të gjeneruar nga inteligjenca artificiale, me një prezantues virtual. Megjithatë, në një vend si Shqipëria ku gazetaria është thellësisht e lidhur me interpretimin njerëzor dhe stilin personal, ideja e një prezantuesi pa emocione që lexon lajmet ngjall si kuriozitet ashtu edhe shqetësim.

5. Cilat mund të jenë avantazhet dhe disavantazhet nëse prezantuesit televizivë do të zëvendësoheshin nga inteligjenca artificiale?
Avantazhet janë të qarta: efikasitet, disponueshmëri 24/7, pa gabime njerëzore dhe mundësia për të ofruar lajme të përshtatura për audienca të ndryshme. Prezantuesit e inteligjencës artificiale nuk lodhen ose shpërqendrohen. Ata përfaqësojnë një lidhje të pastër dhe të parashikueshme midis informacionit dhe shikuesve.

Por disavantazhet janë më të thella: televizioni nuk ka të bëjë vetëm me informacionin, ka të bëjë me lidhjen që krijon spikeri me shikuesin. Shikuesit u besojnë prezantuesve për shkak të tonit, empatisë së tyre etj. Zëvendësimi i tyre me inteligjencën artificiale rrezikon ta kthejë gazetarinë në një transaksion steril të dhënash. Për mua, humbja më e madhe do të ishte autenticiteti emocional, humaniteti që përcakton gazetarinë e mirë.

6. Nëse do të kishit mundësinë t’i bënit këtij “ministri artificial” një pyetje, cila do të ishte ajo?
Diella, në një vend ku qytetarët ende e kanë të vështirë t’u besojnë institucioneve, si planifikoni të fitoni besimin e tyre jo si program, por si një prani në jetën publike? Sepse përtej algoritmeve dhe premtimeve madhështore, pyetja e vërtetë është nëse inteligjenca artificiale mund t’u shërbejë vërtet njerëzve apo do të pasqyrojë vetëm dëshirat e atyre që e programuan atë.