Nga Ferdinand Samarxhiu
Të ecim së bashku në shpresë… Nostra Aetate, vëllazëri dhe dashuri njerëzore.
Në vend të prologut…
Në të gjitha kohërat, në histori kohezioni shpirtëror ka udhëhequr njeriun si qenie kozmike hyjnore, ka bërë që ekzistenca e tij të jetë jo vetëm prezente, por të kuptoj se ekzistenca e tij të jetë e qenësishme, e të luaj rolin e tij, në kohezionin e përgjithshëm të ekzistecës hyjnore të gjithësisë. Në kohë të ndryshme njeriu, qenia e tij e ndërgjegjshme, priret të jetë pjesë e gjithësisë kozmike por në kohë, ka diktuar shumë nga kushtet e ekzistencës së tij. Nisur nga motivi, i cili e udhëheq dhe e ndërgjegjësion atë, sa më shumë të ndërgjegjësohet si qenie krijuese, aq më e sofistikuar bëhët prania e tij në jetë.
Ky mendim, ka motivuar qenien kozmike të jetë, sa më e lartësuar dhe të paraprijë atë, në historinë e qënies së tij, në tërë zhvillimin e gjithësisë dhe shoqërisë njerëzore. Kuptimi sa më shumë i vetë ekzistencës, i vetë rolit të njeriut, pjesëmarrjes sa më aktive të tij, në këtë ekzistencë, ka bërë që roli i njeriut, kohezioni i tij shpirtëror, të jetë ekzigjent dhe të përcaktoj konturet dhe dimensionin e tij shpirtëror.
Kohezioni i tij shpirtëror, i motivuar si qenie hyjnore e ekzitencës së tij, prevalon vlera që e udhëheqin atë, për ta lartësuar dhe orientuar atë në këtë kozmikë të universit global.
Histori e një rruge shprese…
Kohezion i rënduar shpirtëror, pas lufte. Jetë të humbura, njerëz të gjakosur, shpirtëra të vrarë, të rënduar. Mes njerëzve, racave, popujve, kombeve, besimeve, urrejtje, ndasi, ndarje që veç marrëveshje mes tyre s’mund të ekzistojë. Një takim, 28 tetor 1965 që u parapri, madje para hartimit të tij, nga takimi mes Papa Gjonit XXIII dhe historianit hebre Jules Isaac, që i paraqet Papës një “Denkschrift”, 13 qershor 1960, një memorandum me kërkesë për të promovuar një vizion të ri, të marrëdhënieve mes Kishës dhe hebraizmit.
Fillimisht, Papa Gjoni XXIII, ngarkoi Kardinalin Augustin Bea, të paraqiste një dokument, që do të përshkruante një marrëdhënie të re midis Kishës Katolike dhe Judaizmit. Ishte një kohë, kur plagët e shkaktuara nga Lufta e Dytë Botërore ishin ende të thella.
“Nostra Aetate” lindi në një kontekst historik pas Shoah-ut, përpjekjes së Gjermanisë naziste, për të imponuar epërsinë e saj dhe për të zhdukur hebrenjtë. Nostra Aetate vendos menjëherë një aspekt qendror të njerëzimit: ndërlidhjen mes popujve.
Siç shkruhet në shkrimet e shenjta, familja njerëzore ka një origjinë të vetme: plani shpëtimtar dhe dashuria mëshirëplotë e Zotit i përfshinë të gjithë. Pranohen dallimet, por njihet një njësi themelore: “Popujt e ndryshëm përbëjnë një komunitet të vetëm. Ata kanë një origjinë të vetme, sepse Zoti ka bërë që i gjithë njerëzimi të banojë mbi faqen e tokës”.
Një, është komuniteti i të gjithë popujve, një është origjina e tyre, sepse Zoti e krijoi të gjithë racën njerëzore për të jetuar mbi faqen e dheut. Një është edhe qëllimi i tyre përfundimtar: Zoti. Providenca e Tij, shfaqjet e mirësisë së Tij, plani i Tij shpëtues shtrihet mbi të gjithë njerëzit, deri në atë kohë kur të zgjedhurit do të bashkohen në Qytetin e Shenjtë, qytetin që ndriçon nga lavdia e Zotit, ku kombet do të ecin në dritën e Tij.
Është e pamundur, të përjashtohet Zoti, thekson Papa Pali VI në audiencën e përgjithshme të 18 dhjetorit 1968.
Nisur, nga parimi se “të gjithë njerëzit, përbëjnë një komunitet të vetëm” dhe se Kisha, “ka detyrimin të promovojë unitetin dhe dashurinë” mes popujve, Koncili “nuk refuzon asgjë nga ajo që është e vërtetë dhe e shenjtë” në fetë e tjera dhe u shpall të gjithëve: Krishti, “rruga, e vërteta dhe jeta”, në të cilin njerëzit gjejnë “plotësinë e jetës fetare”.
Fetë, të cilat janë të lidhura me kulturat e ndryshme të vendeve dhe popujve, të gjithë njohin një qenie supreme, madje dhe të një Ati. Kisha Katolike, i sheh si parime dhe mësime që, edhe pse ndryshojnë në shumë aspekte nga ato, që ajo vetë mban dhe shpall, megjithatë shpesh pasqyrojnë një rreze të së Vërtetës që ndriçon të gjithë njerëzit.
“Nuk themi, se para Jezu Krishtit,Zoti ishte i panjohur: Dhjata e Vjetër është tashmë një zbulesë, dhe formon adhuruesit e saj në një spiritualitet të mrekullueshëm dhe gjithmonë të vlefshëm: mjafton të mendojmë për Psalmet, që ushqejnë edhe sot lutjen e Kishës, me një pasuri ndjenjash dhe gjuhe të pakrahasueshme. Edhe në fetë, jo të krishtera mund të gjendet një ndjeshmëri fetare dhe një njohje e Hyjnisë, që Koncili kërkon që ta respektojmë dhe ta nderojmë”.
“Kisha e Krishtit, njeh se fillimet e fesë dhe zgjedhjes së saj gjenden tashmë, sipas misterit hyjnor të shpëtimit, te patriarkët, te Moisiu dhe te profetët”.
Ajo pohon, se të gjithë ata, që besojnë në Krishtin – bijtë e Abrahamit sipas fesë – janë të përfshirë në të njëjtin thirrje, të Patriarkut, dhe se shpëtimi i Kishës është në mënyrë misterioze i paralajmëruar nga eksodi i popullit të zgjedhur nga toka e skllavërisë. Prandaj, Kisha nuk mund të harrojë, se ajo e mori zbulesën e Besëlidhjes së Vjetër përmes popullit me të cilin Zoti, në mëshirën e Tij të pashprehshme, lidhi Besëlidhjen e Lashtë. Kisha gjithmonë mban në mend fjalët e Apostullit për të afërmit e tij: “Të tyre janë birësimi dhe lavdia dhe besëlidhjet dhe ligji dhe adhurimi dhe premtimet; të tyre janë etërit dhe prej tyre është Krishti sipas mishit” (Rom. 9:4-5), Biri i Virgjëreshës Mari. Ajo gjithashtu kujton se Apostujt, shtylla dhe themeli i Kishës, si dhe shumica e dishepujve të hershëm, që shpallën Ungjillin e Krishtit në botë, dolën nga populli hebre.
Duke qenë se trashëgimia shpirtërore e përbashkët, ndërmjet të krishterëve dhe hebrenjve, është kaq e madhe, sinod i shenjtë dëshiron të nxisë dhe të rekomandojë mirëkuptimin dhe respektin e ndërsjellë.
Kisha, e vetëdijshme për trashëgiminë që ndan me hebrenjtë dhe e nxitur jo nga arsye politike, por nga dashuria shpirtërore e Ungjillit, dënon urrejtjen, përndjekjet dhe shfaqjet e antisemitizmit, të drejtuara kundër hebrenjve në çdo kohë dhe nga kushdo.
Përveç kësaj, ashtu siç ka besuar gjithmonë dhe beson edhe sot, Kisha mëson se Krishti e pranoi me vullnet të lirë mundimin dhe vdekjen e Tij për shkak të mëkateve të njerëzve dhe nga dashuria e pafundme, në mënyrë që të gjithë të mund të arrijnë shpëtimin. Prandaj, është detyrë e predikimit të Kishës të shpallë kryqin e Krishtit si shenjë të dashurisë gjithëpërfshirëse të Zotit dhe si burim nga i cili rrjedh çdo hir,për cdo krijesë,për cdo besim që ai përfaqëson.
Ne, nuk mund t’i drejtohemi me të vërtetë Zotit, Atit të të gjithëve, nëse, refuzojmë të sillemi në mënyrë vëllazërore me çdo njeri, i krijuar siç është në shëmbëlltyrën e Zotit. Marrëdhënia e njeriut me Zotin Atë dhe marrëdhënia e tij me njerëzit, si vëllezër janë aq të lidhura saqë Shkrimi thotë: “Ai që nuk do, nuk e njeh Zotin” (1 Gjon 4:8).
Prandaj nuk ka asnjë bazë për ndonjë teori, apo praktikë që çon në diskriminim ndërmjet njeriut dhe njeriut, apo ndërmjet popujve, për sa i përket dinjitetit njerëzor dhe të drejtave që rrjedhin prej tij.
Kisha dënon, si të huaj, për mendësinë e Krishtit, çdo diskriminim ndaj njerëzve apo ngacmim të tyre për shkak të racës, ngjyrës, gjendjes shoqërore apo fesë. Përkundrazi, duke ndjekur gjurmët e shenjtorëve Apostuj Pjetër dhe Pal, sinod i shenjtë i lutet me zjarr besimtarëve të krishterë që “të ruajnë sjellje të mirë ndërmjet kombeve” (1 Pjt 2:12) dhe, nëse është e mundur, të jetojnë, për pjesën që u takon, në paqe me të gjithë njerëzit, që të jenë me të vërtetë bij të Atit që është në qiell.
Kisha, është plotësisht e vetëdijshme, se Shkrimet e Shenjta, dëshmojnë se populli hebre, ky komunitet besimtarësh dhe ruajtës të një tradite mijëravjeçare, është pjesë thelbësore e “misterit” të zbulesës dhe shpëtimit.
Domethënënës, jetësor është raporti i kishës katolike, me qëndrimin e komunitetit kishtar ndaj feve, jo të krishtera. Nostra Aetate përcon anëtarët e Kishës Katolike, në nivele të ndryshme, për të promovuar marrëdhënie respekti dhe dialogu me njerëzit e feve të tjera. Sa i përket fesë islame, “Kisha vlerëson myslimanët që adhurojnë Zotin e vetëm, të gjallë dhe të përjetshëm, mëshirues dhe të plotfuqishëm, krijuesin e qiellit dhe tokës, që ka folur me njerëzit.” Dyzet vjet pas publikimit të deklaratës mbi marrëdhëniet e Kishës me fetë, jo të krishtera, Papa Benedikti XVI, në lutjen Angelus, më 30 tetor 2005, thekson se ky dokument është aktual dhe promovon vlera të aktualitetit për besimet si dicka autentike hyjnore.
Në hinduizëm, njerëzit shqyrtojnë misterin hyjnor dhe e shprehin atë me pjellorinë e pashtershme të miteve dhe me përpjekjet depërtuese të filozofisë.” Në budizëm njihet “pamjaftueshmëria radikale e kësaj botë të ndryshueshme dhe mësohet, një rrugë përmes së cilës njerëzit, me zemër të përkushtuar dhe të besueshme, janë të aftë të arrijnë gjendjen e çlirimit të përsosur.” Edhe fetë e tjera, përpiqen të kapërcejnë “ankthin e zemrës njerëzore duke propozuar rrugë, pra doktrina, parime jetese dhe rite të shenjta.”
“Nuk mund ta thërrasim Zotin,si Atë të të gjithë njerëzve, nëse refuzojmë të sillemi, si jo vëllezër ndaj tyre, që janë krijuar në shëmbëlltyrën e Zotit.” Papa Françesku, në audiencën e përgjithshme, të 28 tetorit 2015, tregon rrugën e vëllazërisë. “Jemi vëllezër,” pohon Ati i Shenjtë duke iu drejtuar hebrenjve dhe myslimanëve, hinduistëve dhe budistëve, gjainistëve dhe sikhëve, përfaqësuesve të konfucianizmit, të tenrikyo dhe të feve tradicionale afrikane. “Jemi vëllezër” të thirrur të ndjekim rrugën e dialogut, thekson Papa argjentinas, i cili më 4 shkurt 2019, së bashku me Imamin e Madh të Al-Azharit, Ahmad Al-Tayyeb nënshkruan në Abu Dhabi “Dokumentin mbi vëllazërinë njerëzore për paqen botërore dhe bashkëjetesën e përbashkët.”
Respekt i ndërsjellë, për të drejtat e tjetrit për jetën, për integritetin fizik, për liritë themelore, për lirinë e ndërgjegjes, për lirinë të mendimit, të shprehjes dhe të fesë. Bota kërkon sot të gjithëve, të bashkëpunojmë mes nesh me vullnet të mirë, na kërkon përgjigje konkrete për shumë çështje: paqen, urinë, varfërinë që prek miliona njerëz, krizën mjedisore, dhunën – veçanërisht atë të kryer në emër të fesë – korrupsionin, degradimin moral, krizat e familjes, të ekonomisë, të financave, dhe mbi të gjitha të shpresës.
Dita Ndërkombëtare e Vëllazërisë Njerëzore në vazhdë të Nostra Aetate promovon mirëkuptimin reciprok, paqë bashkëpunimin ndërmjet kulturave dhe feve të ndryshme. E themeluar nga Kombet e Bashkuara, kjo ditë thekson rolin themelor të dialogut, dhe solidaritetit në ndërtimin e një bote më të drejtë dhe harmonike. Është e rëndësishme, që kjo dite nënvizon nevojën për të thyer, muret e ndarjes dhe urrejtjes, duke promovuar kohezionin social dhe respektin reciprok. Në këtë drejtim, mësimet e Papa Françeskut, një nga mbështetësit kryesorë të kësaj dite, nënvizojnë rëndësinë e vëllazërisë si një shtyllë e bashkëjetesës njerëzore. Të gjithë njerëzit vullnet të mirë të punojnë për paqen dhe vëllazërinë universale. Papa Françesku ka ripohuar shpesh se vëllazëria nuk është vetëm një vlerë e krishterë, por një parim global që duhet të udheheqë veprimet e çdo individi, pavarësisht nga besimi që ka. Papa bën thirrje të lëmë mënjanë dallimet duke kërkuar atë që bashkon dhe jo atë që ndan. Të udhëtojme së bashku ne shpresë,që njerëzit të mund të kapërcejnë paragjykimet dhe diskriminimin, duke ndërtuar ura mirëkuptimi dhe miqësie.
Nostra Aetate që u perkujtua keto dite per 60 vjetorin e saj në Vatikan ku mori pjese i ftuar nga Shqiperia ,Kryegjyshi Boteror Shenjteria e tij Haxhi Dede Edmond Brahimaj,gazetari Ferdinand Samarxhi, sekretar i Përgjithshëm i Knsh Genti Kruja,dhe Dita Ndërkombëtare e Vëllazërisë Njerëzore na kujton, se ne, të gjithë jemi pjesë e një familjeje njerëzore dhe se vetëm përmes unitetit dhe bashkëpunimit ne mund të përballemi me sfidat globale si konfliktet, pabarazitë dhe krizat mjedisore.
Përfaqëson një mundësi për të reflektuar mbi rolin tonë në ndërtimin e një bote më paqësore dhe solidare. Duke vepruar kështu, shtëpia jonë e përbashkët do të bëhet një vend më i mirë ku të gjithë mund të ndihen të mirëpritur.
