Në një shtëpi familjare në Betlehem, në Bregun Perëndimor të pushtuar, Yazen Alhasnat ishte ulur pranë nënës së tij ndërsa ajo i përkëdhelte fytyrën. 17-vjeçari është liruar nga burgu një natë më parë, gati pesë muaj pasi u arrestua në një bastisje ushtarake izraelite në 4 të mëngjesit në shtëpi.
Yazen ishte mbajtur nën “arrest administrativ” – një politikë e gjatë sigurie, e trashëguar nga britanikët, që lejon shtetin izraelit të burgos njerëzit pafundësisht pa akuzë dhe pa paraqitur asnjë provë kundër tyre. “Ata kanë një dosje sekrete” tha Yazen. “Ata nuk ju thonë se çfarë ka në të.” Ai është kthyer në shtëpi sepse ishte mes 180 fëmijëve dhe grave palestineze të liruar nga burgu nga Izraeli në shkëmbimin e fundit të pengjeve të mbajtura nga Hamasi në Gaza.
Por në të njëjtën kohë që të burgosurit palestinezë po liroheshin, Izraeli po ndalonte njerëz në shkallën më të lartë në vite. Në javët që nga 7 tetori, numri i personave në paraburgim administrativ – tashmë në nivelin më të lartë prej 30 vitesh prej 1,300 – ka shkuar në më shumë se 2,800, shkruan BBC.
Kur Yazen u lirua, familjes së tij iu tha që të mos festonte publikisht në asnjë mënyrë ose të fliste me mediat. Të njëjtat udhëzime iu dhanë edhe familjeve të dy adoleshentëve të tjerë që folën për BBC për përvojat e tyre. Por të tria familjet thanë se donin të theksonin çështjen e paraburgimit administrativ.
Izraeli thotë se përdorimi i politikës nga ana e tij është në përputhje me ligjin ndërkombëtar dhe një masë e nevojshme parandaluese për të luftuar terrorizmin. Maurice Hirsch, një ish-drejtor i ndjekjeve ushtarake për Bregun Perëndimor, nga viti 2013 deri në 2016, i tha BBC-së se Izraeli “jo vetëm që po përmbush ligjin ndërkombëtar, por edhe po e tejkalonte shumë atë”, duke i lejuar të burgosurit të apelonin dhe duke siguruar që ndalimet e tyre të rishikoheshin çdo gjashtë muaj.
Por grupet e të drejtave të njeriut thonë se përdorimi i gjerë i masës nga Izraeli është një abuzim i një ligji sigurie që nuk është krijuar për t’u përdorur në një shkallë të tillë dhe se të arrestuarit nuk mund të mbrojnë veten në mënyrë efektive ose të apelojnë, sepse ata nuk kanë akses në provat kundër tyre.
“Sipas ligjit ndërkombëtar, paraburgimi administrativ duhet të jetë një përjashtim i rrallë”,” tha Jessica Montell, drejtoresha ekzekutive e HaMoked, një organizatë izraelite për të drejtat e njeriut që monitoron ndalimin e palestinezëve.
“Ju supozohet ta përdorni atë kur ekziston një rrezik i pranishëm dhe asnjë mënyrë tjetër për ta parandaluar atë rrezik përveç ndalimit të dikujt. Por është e qartë se Izraeli nuk po e përdor atë në këtë mënyrë. Ajo po arreston qindra, mijëra njerëz, pa akuzë dhe po përdor ndalimin administrativ për t’u mbrojtur nga kontrolli”, shtoi.
Palestinezët i janë nënshtruar ndalimit administrativ në këtë rajon që nga viti 1945, fillimisht nën mandatin britanik dhe më pas në territorin e pushtuar Palestinez. Ligji është përdorur në disa raste shumë të rralla kundër kolonëve izraelitë, por ai përdoret në masë të madhe për të ndaluar palestinezët e Bregut Perëndimor, përfshirë fëmijët.
Të arrestuarve administrativë u jepet një seancë dëgjimore – në një gjykatë ushtarake, përpara një gjyqtari ushtarak izraelit – por shtetit nuk i kërkohet të zbulojë asnjë nga provat e tij për të arrestuarit ose avokatët e tyre. Më pas, të arrestuarit mund të dënohen deri në gjashtë muaj. Por gjashtë muajt mund të zgjaten pafundësisht nga gjykata ushtarake, që do të thotë se të paraburgosurit administrativë nuk e kanë idenë reale në asnjë moment se sa kohë do të qëndrojnë të mbyllur. “Ajo që të bën vërtet është pasiguria,” tha Yazen, ulur në dhomën e tij të ndenjjes.
“A do të mbarosh gjashtë muajt e tu dhe do të largohesh? Apo do të zgjatesh për një vit, për dy vjet?” Të arrestuarit mund të apelojnë vendimin deri në Gjykatën e Lartë të Izraelit, por pa akses në provat kundër tyre, ata nuk kanë asgjë për ta bazuar këtë apelin. Palestinezët që gjykohen zyrtarisht në gjykatat ushtarake kanë më shumë akses në prova, por gjykatat mburren me një shkallë dënimi afërsisht 99%. “Mbrojtja e palestinezëve në gjykatat ushtarake është një detyrë pothuajse e pamundur”,” tha avokati mbrojtës me bazë në Jerusalem, Maher Hanna. “I gjithë sistemi është krijuar për të kufizuar kapacitetin e një palestinezi për të mbrojtur veten. Ajo vendos kufizime të ashpra ndaj mbrojtjes dhe liron prokurorin e shtetit nga barra e provës.”
Përdorimi i politikës së Izraelit në Bregun Perëndimor kishte “kaluar të gjitha linjat – të kuqe, jeshile, çdo ngjyrë”, tha nëna e Yazen, Sadiah. “Po jetojmë nën një sistem paralel drejtësie.”
Kur u ndalua 16-vjeçari Osama Marmesh, u tërhoq nga rruga dhe u fut në një makinë pa shenja, tha ai. Kështu që për 48 orët e para të ndalimit të Osama-s, babai i tij Naif nuk e kishte idenë se ku ndodhej. “Ju telefononi të gjithëve që njihni për t’i pyetur nëse e kanë parë djalin tuaj”,” tha Naif. “Ti nuk fle.” Osama pyeti vazhdimisht gjatë arrestimit të tij për akuzat kundër tij, tha ai, por çdo herë i ishte thënë që “të mbyllte gojën”.
Kur 17-vjeçari Musa Aloridat u arrestua, në një bastisje të orës 5 të mëngjesit në shtëpinë e tij familjare, forcat izraelite shkëputën dhomën e gjumit që ai ndante me dy vëllezërit e tij më të vegjël dhe qëlluan një plumb në gardërobë, duke thyer xhamin, tha ai.
“E morën me të brendshme”, tha babai i Musait, Muhannad, duke mbajtur një foto në telefonin e tij. “Për tre ditë nuk dinim asgjë.”
As Yazen, as Osama, as Musa, as prindërve apo avokatëve të tyre, nuk u treguan asnjë provë kundër tyre gjatë muajve të paraburgimit. Kur Izraeli publikoi listat e të arrestuarve që do të liroheshin në shkëmbimet e fundit, në rubrikën që përshkruante me hollësi akuzat, kundër emrave të Yazen, Osama dhe Musa, ishte vetëm vija e paqartë, “Kërcënim për sigurinë e zonës”.
Një version tjetër i listës tha se Yazen dhe Musa dyshoheshin se ishin të lidhur me grupet militante palestineze. Kur Osama u lirua, atij iu dorëzua një fletë e shkurtër e akuzës ku thuhej se në dy raste, muaj më parë, ai kishte hedhur një gur, “gjysma e madhësisë së pëllëmbës së tij”, drejt pozicioneve të sigurisë izraelite.
