Në atë që mbështetësit e kanë quajtur simbol solidariteti dhe kritikët një akt poshtërues besnikërie, kryeministri i Izraelit, Benjamin Netanyahu, zbuloi këtë javë se e kishte nominuar Donald Trump për Çmimin Nobel për Paqen – një çmim i kërkuar prej kohësh nga presidenti i SHBA-së.

Vendimi i Netanyahut duket se është hartuar për të ndihmuar në forcimin e lidhjeve midis dy aleatëve afatgjatë dhe për të lehtësuar tensionet e raportuara mbi luftën 21-mujore të Izraelit në Gaza dhe konfliktin e tij 12-ditor me Iranin muajin e kaluar.

Netanyahu ia paraqiti letrën e nominimit Trump në Shtëpinë e Bardhë të hënën dhe u prit me një vështrim të habitur nga presidenti i SHBA-së.

“Po të nominoj për Çmimin e Paqes, i cili është plotësisht i merituar dhe duhet ta marrësh atë”, tha Netanyahu.

“Uau, kjo është shumë domethënëse nga ana juaj, në veçanti. Faleminderit shumë, Bibi”, u përgjigj Trump.

Netanyahu po kërkon gjithashtu garanci nga SHBA-ja në lidhje me furnizimet me armë, veçanërisht pasi breshërit e raketave balistike të Iranit muajin e kaluar ushtruan presion të konsiderueshëm mbi sistemet izraelite të mbrojtjes ajrore, tha Khatib.

“Ai dëshiron t’i tregojë Trumpit se është aleati më i mirë që mund të ketë; ai gjithashtu e di se Trumpi me të vërtetë po kujdeset për marrjen e Çmimit Nobel për Paqen”, shtoi ajo.

Për Dania Koleilat Khatib, një specialiste në marrëdhëniet SHBA-Arabisht, vendimi i Netanyahut për të emëruar presidentin mbështetet në dëshirën e tij për të “bërë çdo gjë për të joshur Trumpin”.

Ajo tha se Netanyahu mbërriti në Uashington me një sërë kërkesash që mbulonin pothuajse çdo çështje rajonale me interes për Izraelin: Sirinë, Turqinë, Gazën, Bregun Perëndimor dhe Iranin.

Trump nuk e ka mbajtur sekret dëshirën e tij për çmimin prestigjioz, megjithatë vetë nominimi është vetëm pjesa e parë e një procesi të gjerë dhe sekret që përfundon në sallën madhështore të komitetit të Institutit Nobel të Oslos.

Megjithatë, dallimi dhe tradita e emrit Nobel është padyshim shumë larg reputacionit të nominuesit të Trump.

Netanyahu, së bashku me ish-ministrin e mbrojtjes Yoav Gallant, është subjekt i një urdhër-arresti të lëshuar nga Gjykata Ndërkombëtare Penale për akuzat për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit që lidhen me sjelljen e ushtrisë izraelite në Gaza.

Ky fakt pa dyshim do të rëndonte në mendjet e pesë anëtarëve të Komitetit Norvegjez të Nobelit që diskutojnë për çmimin.

Për Khatibin, vetëm urdhër-arresti i GJND-së do të thotë që gjesti i Netanyahut është “i pavlerë”.

Ajo tha: “Nuk jam e sigurt nëse nominimi do të rrëzohet, por është ironike që dikush i kërkuar nga GJPN-ja për krime lufte të dyshuara dhe potencialisht gjenocid, nominon dikë për Çmimin Nobel për Paqe.”

Ruajtja e reputacionit të çmimit është një detyrë e vështirë, pjesërisht për shkak të rreptësisë së rregullave të tij. Zgjedhja e komitetit për çmimin vjetor në mënyrë efektive e lidh emrin Nobel me reputacionin e ardhshëm të çdo marrësi. Statutet e Fondacionit Nobel gjithashtu ndalojnë revokimin e çdo çmimi.

Aung San Suu Kyi, ikona birmaneze e demokracisë, ra në hije për shkak të trajtimit të saj ndaj pakicës myslimane Rohingya në dekadat që kur iu dha Çmimi Nobel për Paqen në vitin 1991.

Ish-Presidentit të SHBA-së, Barack Obama, iu dha çmimi në mënyrë kontroverse vetëm nëntë muaj pas fillimit të mandatit të tij të parë, duke zhgënjyer figura të tjera, përfshirë Trumpin, i cili i bëri thirrje institucionit ta tërheqë çmimin.

Vendimi për ta vlerësuar Obamën për “përpjekjet e jashtëzakonshme për të forcuar diplomacinë ndërkombëtare dhe bashkëpunimin midis popujve” shpejt u duk i pamend pasi doli se presidenti u kishte thënë ndihmësve, duke iu referuar përdorimit të sulmeve me dronë: “Doli se jam vërtet i mirë në vrasjen e njerëzve”.

Sekretari i atëhershëm i Komitetit të Nobelit, Geir Lundestad, më vonë shprehu keqardhje për vendimin. “Edhe shumë nga mbështetësit e Obamës besonin se çmimi ishte një gabim”, tha ai. “Në këtë kuptim, komiteti nuk arriti atë që kishte shpresuar.”

Khatib tha se kërkesa më themelore për çmimin është që fituesi të kontribuojë për paqen.

«Unë personalisht nuk e di pse Obamës iu dha Çmimi Nobel për Paqen», tha ajo. «Cili ishte arritja për të cilën ai u vlerësua me çmimin?»

Polemika rreth Obamës mund të ketë nxitur dëshirën e Trump për të fituar çmimin. Ai i është referuar çmimit të vitit 2009 shumë herë që atëherë dhe ka shprehur rregullisht zhgënjimin për një arritje që ai mendon se i ka shpëtuar.

Megjithatë, emërimi i Trump nga Netanyahu është vetëm më i fundit që ka marrë udhëheqësi amerikan. Ai u emërua veçmas nga një grup republikanësh në Dhomën e Përfaqësuesve në SHBA dhe dy ligjvënës norvegjezë për punën e tij në uljen e tensioneve bërthamore me Korenë e Veriut në vitin 2018.

Në vitin 2021, Trump u nominua gjithashtu nga një prej dy ligjvënësve norvegjezë dhe një zyrtar suedez për përpjekjet e tij për paqe në Lindjen e Mesme, përfshirë Marrëveshjet e Abrahamit, të cilat vendosën marrëdhënie zyrtare midis Izraelit dhe disa shteteve arabe.

Shinzo Abe, ish-kryeministri i ndjerë i Japonisë, gjithashtu e nominoi Trumpin në vitin 2019.

Më herët këtë vit, Pakistani tha se e kishte nominuar Trumpin për çmimin në njohje të punës së tij për t’i dhënë fund konfliktit të shkurtër të vendit me Indinë. Nju Delhi më vonë mohoi se Uashingtoni luajti një rol në ndërmjetësim.

Trump po punon gjithashtu drejt një zgjidhjeje diplomatike për konfliktin Rusi-Ukrainë, i cili deri më tani i ka sfiduar negociatorët e tij.

Një ditë pas takimit të së hënës në Shtëpinë e Bardhë, zyra e Netanyahut publikoi një kopje të letrës së emërimit — të datës 1 korrik — të parë nga Trump.

“Presidenti Trump ka demonstruar një përkushtim të palëkundur dhe të jashtëzakonshëm për të promovuar paqen, sigurinë dhe stabilitetin në të gjithë botën”, tha ajo.

“Në Lindjen e Mesme, përpjekjet e tij kanë sjellë ndryshime dramatike dhe kanë krijuar mundësi të reja për të zgjeruar rrethin e paqes dhe normalizimit.”

Letra e kryeministrit veçoi Marrëveshjet e Abrahamit si “arritjen më të madhe” të Trump në rajon.

“Këto përparime riformësuan Lindjen e Mesme dhe shënuan një përparim historik drejt paqes, sigurisë dhe stabilitetit rajonal”, tha ajo.

Përshkrimi i rajonit si një vend që ka përjetuar një përparim historik drejt paqes do të ngjallë habi në shumë pjesë të Lindjes së Mesme.

Megjithatë, rrethanat e çuditshme të një të dyshuari për kriminel lufte që vepron si nominues i Çmimit të Paqes kanë paralele me të kaluarën e veçantë të emrit të Nobelit.

Çmimet u krijuan nëpërmjet testamentit të Alfred Nobelit, një kimist, shpikës dhe industrialist suedez, i cili grumbulloi një pasuri pasi shpiku dhe patentoi dinamitin. Eksplozivi u përvetësua me shpejtësi për përdorim industrial, por gjithashtu u vlerësua shpejt për dobinë e tij si mjet lufte.

Çmimet e para që mbanin emrin Nobel u ndanë menjëherë pas ndërrimit të shekullit në vitin 1901, pesë vjet pasi vizionari suedez kishte vdekur.

Ato mbulojnë mjekësinë, fizikën, kiminë, letërsinë dhe paqen. Një çmim për ekonominë u krijua më vonë nga Banka Qendrore Suedeze në vitin 1968, por nuk konsiderohet një çmim Nobel në të njëjtën mënyrë.

Dëshira e Nobelit ishte që çmimi i paqes t’i shkonte “personit që do të kishte bërë më shumë ose punën më të mirë për vëllazërinë midis kombeve, për heqjen ose zvogëlimin e ushtrive në detyrë dhe për mbajtjen dhe promovimin e kongreseve të paqes”.

Kodifikimi i rreptë i testamentit të Nobelit rezultoi në Statutet e Nobelit, një sërë rregullash të ndjekura nga Fondacioni Nobel, i cili mbikëqyr procesin sekret që fshihet pas pesë çmimeve. Gjyqtarëve u ndalohet të diskutojnë diskutimet e tyre për gjysmë shekulli pasi ato të zhvillohen.

Komiteti i paqes është organi i vetëm që jep çmimin Nobel në Norvegji dhe pesë anëtarët e tij emërohen nga parlamenti i vendit.

Nominimet për çmimin e nderuar mund të dorëzohen vetëm nga persona dhe organizata specifike, duke përfshirë krerët e shteteve, politikanët kombëtarë, profesorët akademikë dhe drejtorët e kompanive, ndër të tjerë. Është e ndaluar që njerëzit të nominohen vetë.

Politikanë të shquar arabë janë vlerësuar me Çmimin e Paqes.

Yasser Arafat u vlerësua me çmimin në vitin 1994 për përpjekjet e tij drejt arritjes së një zgjidhjeje paqësore të konfliktit Izrael-Palestinë. Në vitin 1978, Anwar Sadat i Egjiptit u vlerësua për nënshkrimin e Marrëveshjeve të Kampit David, të cilat u dëshmuan nga Jimmy Carter, presidenti i SHBA-së në atë kohë, i cili më vonë u vlerësua me çmimin në vitin 2002 për punën e tij në promovimin e të drejtave të njeriut pas largimit nga detyra.

Megjithatë, për Trumpin, shpresat për çmimin e tij të dëshiruar prej kohësh do të duhet të presin deri vitin tjetër; nominimet duhet të dorëzohen para shkurtit që çmimi të jepet në të njëjtin vit.

Në kohën e publikimit, Komiteti i Nobelit nuk kishte komentuar mbi nominimin e Netanyahut, nëse kishin ndonjë rezervë, apo nëse do ta pranonin atë.