Një delegacion shkencëtarësh iranianë, përfshirë një anëtar të Organizatës së Kërkimit dhe Inovacionit në Mbrojtje (SPND), të dyshuar për kryerjen e aktiviteteve të lidhura me armët bërthamore, ndërmorën një mision sekret në Rusi në vitin 2024 duke përdorur pasaporta diplomatike. Gazeta britanike “Financial Times” në një artikull ka zbuluar vizitën e mistershme, duke cituar burime perëndimore dhe duke kryer një hetim bazuar në dokumente, korrespondencë dhe intervista me ekspertë të parandalimit të përhapjes së armëve bërthamore.
Grupi nga Teherani, i udhëhequr nga shkencëtari bërthamor iranian 43-vjeçar Ali Kalvand, vizitoi institutet ruse që zhvillojnë teknologji me përdorim të dyfishtë, veçanërisht për prodhimin e klystroneve – një tub termoelektrik special – dhe izotopeve të tilla si tritiumi, të konsideruara materiale të rëndësishme për zhvillimin e armëve bërthamore. Ritverc, një kompani ruse e kontaktuar nga ekspertët iranianë para misionit, thuhet se shprehu interes për të furnizuar tritium, stroncium-90 dhe nikel-63 për qëllime kërkimore, të gjitha materiale që lidhen me zhvillimin bërthamor të kontrolluara rreptësisht nga rregulloret ndërkombëtare.
Shkencëtarët iranianë kishin marrë pasaporta diplomatike me numër të njëpasnjëshëm, të lëshuara disa javë para misionit, dhe ishin paraqitur si përfaqësues të kompanisë DamavandTec. Megjithatë, dokumentet e analizuara lidhin disa anëtarë të delegacionit me SPND-në dhe me kompani tashmë të sanksionuara nga Shtetet e Bashkuara për qasje në teknologji të ndjeshme.
Midis delegatëve ishte një oficer i inteligjencës ushtarake iraniane dhe një ish-ekzekutiv i një kompanie të përfshirë në prokurimin e SPND-së.
Sipas analistëve ndërkombëtarë të intervistuar nga Financial Times, misioni i delegacionit të Teheranit synon të ruajë dhe zgjerojë njohuritë bërthamore të Iranit në fusha të tilla si gjeneratorët e neutroneve dhe rrezet X, të cilat mund të përdoren për simulime implozioni (shpërthimi i disa armëve bërthamore, sidomos i atyre që përdorin metodën e implozionit për të shkaktuar një reaksion zinxhir bërthamor).
Studiuesi David Albright e përshkroi strategjinë e Teheranit si një formë të “paqartësisë bërthamore të llogaritur”.
Qeveria iraniane ka mohuar se synon të ndërtojë armë bërthamore dhe nuk iu përgjigj pyetjeve të gazetës britanike në lidhje me udhëtimin.
Rusia, nëpërmjet zëdhënësit të Kremlinit, Dmitry Peskov, ka deklaruar kundërshtimin e saj ndaj idesë së një arme bërthamore iraniane.
Megjithatë, komuniteti perëndimor mbetet i alarmuar: Burime të inteligjencës amerikane besojnë se SPND po përdor transferime të dyshimta teknologjike për të ruajtur aftësitë e saj të armëve që potencialisht janë në zhvillim e sipër. Hetimi i Financial Times nuk bie ndesh me vlerësimet aktuale të programit bërthamor të Iranit, por përfaqëson një shembull kryesor të aktiviteteve që nxisin dyshime për përparimet shkencore të Teheranit që synojnë ndjekjen e përhapjes bërthamore.
(BalkanWeb)
