Sot në Tiranë ka filluar procesi i firmosje së peticionit publik ndaj dekomunistizimit të shoqërisë dhe shtetit shqiptar, por intelektualë të burgosur politikë kanë qenë në themelet e kësaj nisme që në fillim të viteve 2000 dhe më pas nisma u artikulua në media forume dhe aktivitete të ndryshme të kujtesës historike.

Një prej tyre ka qenë i dënuari politik, historiani Agim Musta, i ndarë nga jeta disa kohë më parë dhe autor i 14 botimeve për burgjet dhe krimet e komunizmit. Më poshtë po ju sjellim botimin e artikullit të tij në observatorin e Kujtesës

Simbolet si imperativë për dekomunistizimin
Nga Agim Musta
Duke iu referuar filozofit gjerman Emanuel Kanti se “për të mposhtur të keqen nevojitet kohë, dyfish sa për të arritur të mirën”, të bën të mendosh se procesi i dekomunistizimit në Shqipëri kërkon afro 90 vjet, pasi, diktatura zgjati zyrtarisht 45 vite. Por, a është e mundur që katarsisi i shtetit dhe i shoqërisë nga ideologjia më antihumane dhe antikombëtare të arrihet më shpejt? A është e mundur që pasojat e atij sistemi të përçudnuar të mos ndikojnë te ndërgjegjja e lirisë e brezave të rinj të cilët nuk kanë as edhe një ngarkesë apo gjykim ndaj gjysmë shekullit më të errët të historisë së shtetit? A është e mundur që të rinjtë të çmitizojnë çdo “element heroik apo të mirë” të diktaturës komuniste dhe Enver Hoxhës? Ka një emërues të përbashkët në përgjigjen e këtyre dilemave… ai duhet të jetë vullneti i vetë shoqërisë për të rrëzuar simbolet dhe nostalgjinë që ato mbartin për komunizmin.

Në studimet e mia për një kohë të gjatë mbi burgjet, kampet dhe persekutimet kam dalë në bindjen se heqja e simboleve që sjellin jehonën glorifikuese të sistemit, është hapi kyç dhe gjysma e punës për dekomunistizimin e shoqërisë. Imperativë janë. Po kaq e rëndësishme është dhe ana tjetër e medaljes për kauzën e simboleve, ku rrëzimi i atyre që i përkasin diktaturës të zëvendësohet me ngritjen e simboleve të përkujtimit dhe nderimit të viktimave, si kontribut i jashtëzakonshëm që ata dhanë në arritjen e lirisë dhe demokracisë së shqiptarëve.

1- Shfuqizimi me akte ligjore i titujve dhe dekoratave të nderit të ish-funksionarëve të lartë komunistë, të cilët kanë qenë të përfshirë në kryerjen e krimeve dhe persekutimeve në vitet 1945-1990;

2- Heqja e simboleve të komunizmit kudo që ndodhen, si ylli i kuq, drapri e çekani, parulla të ndryshme të mbetura të skalitura në faqe kodrash dhe relieve të ndryshme gjeografike;

3- Rishikimi me seriozitet i të gjitha kurrikulave mësimore ku kanë mbetur atavizma të propagandës komuniste dhe realizimit socialist. Të tilla modele janë shumë të rrezikshme për ngritjen e një vetëdijeje të re dhe demokratike të të rinjve dhe brezave të ardhshëm;

4- Prej vitesh këmbëngul në ngritjen e një kurrikule të posaçme, Historisë së Diktaturës, si lëndë në gjimnaze ose në vitin e nëntë të shkollës nëntëvjeçare;

5- Vendosja dhe artikulimi zyrtar në tekste, korrespondencën e praktikave dhe protokollit shtetëror dhe në studime historike të termit “instalimi i diktaturës komuniste”, ku shpesh manipulohet me konceptin “çlirimi i Shqipërisë”. A mund të konsiderohet dhe etiketohet “Çlirim”, nëntori i vitit 1944, kur forcat komuniste në çdo qytet që hynin pas largimit të trupave gjermane bënin terror dhe masakra te civilët e pambrojtur? Vetëm në Gjirokastër në nëntor të 1944-ës në një ditë u pushkatuan në gjimnazin e qytetit 12 burra e të rinj, qytetarë me integritet të zonës, pasi ishin të njohur si kundërshtarë të ideologjisë komuniste. Po aq famëkeqe ishin “ditët e Çlirimit” edhe për qytetarët fisnikë të Beratit, ku në një procesion barbar të partizanëve dhe mbështetësve të tyre, u nxorën nga varri kockat e ish-kryeministrit vizionar Iljaz Vrioni dhe me herezinë e turmave u zvarritën përgjatë rrugëve derisa u hodhën pa mëshirë në ujërat e Osumit. Po aq antinjerëzor ishte instalimi i diktaturës në ditët e para dhe në Tiranë, Shkodër e qytete të tjera, ku nga forcat partizane me një mllef historik të proletariatit u vranë pa gjyq, dhe u lanë rrugëve apo në vende misterioze, trupat e qindra qytetarëve, intelektualë, anëtarë të familjeve të pasura, pronarë e shumë të pafajshëm të tjerë.

6- Këshillat bashkiakë të këtyre qyteteve të vendosin pllakate përkujtimore ose instalacione e vepra arti si monumente për kujtesën historike të këtyre njerëzve të vrarë apo të zhdukur nga diktatura komuniste;

7- Të hiqen emërtimet e rrugëve të Tiranës apo çdo qyteti tjetër, të shkollave dhe institucioneve që mbajnë emrat e njerëzve që janë të përfshirë në krimet dhe persekutimet e komunizmit. Në një injorancë të thellë apo manipulim të qëllimshëm të historisë, këshillat bashkiakë kanë miratuar emërtimin e këtyre rrugëve që për shumë të persekutuar, ecja nëpër rrugicat e Tiranës kthehet në një makth kujtimesh dhe vuajtjesh;

8- Ndërtimi i muzeve në burgjet famëkeqe të Spaçit, Burrelit, Qaf Barit, vendosja e simboleve përkujtimore në çdo burg, kampe internimesh, pune me detyrim, gulagët, poligonet ku bëheshin ekzekutime, si në Zallin e Kirit-Shkodër, Ura e Farkës Tiranë në Porto Romano të Durrësit, Ura e ballistëve Vlorë etj.

9- Të ngrihet në Tiranë muzeu kaq i vonuar zyrtar për gjenocidin komunist si dhe vendosja në sheshin “Skënderbej” i obeliskut, si vend përkujtimor dhe nderimi për dhjetëra mijëra viktima;

10- Publikimi zyrtar me çdo mënyrë demokratike, shkencore dhe bashkëkohore të arkivave të Komitetit qendror të Partisë Komuniste (më pas Partia e Punës) dhe arkivat e Ministrisë së Punëve të Brendshme, Mbrojtjes, për një qëllim historik, njohja dhe pranimi i krimeve të komunizmit;

11- Botimi i Enciklopedisë së krimeve të komunizmit dhe një fushatë informuese dhe mediatike kombëtare e organizuar për këtë qëllim. Këto janë vetëm disa nga qasjet e shpejta për zbatimin e procesit të dekomunistizimit, i cili është rrënja e shërimit të shumë problemeve dhe mangësive të shoqërisë sonë. Pranimi, dënimi, gjykimi dhe vlerësimi objektiv i diktaturës komuniste është rruga e vetme pa asnjë aks paralel kompromisi për integrimin evropian të Shqipërisë dhe shqiptarëve. Çerekshekulli kaloi dhe procesi i dekomunistizimit nuk duhet shtyrë pa fund. Ky do të ishte një dënim i ri i historisë dhe brezat e ardhshëm do të na bëjnë fajtorë.