Podcast i radhës “Public Square” nga Ditmir Bushati, trajton situatën në Malin e Zi, pas përfundimit të epokës së tri dekadave të pushtetit nga Milo Djukanoviç, ndryshimet në skenën politike dhe procesin e anëtarësimit në Bashkimin Europian.
Bushati bisedon në këtë episod me Igor Lukšiç, ish- Kryeministër, Zëvendëskryeministër dhe Ministër për Punët e Jashtme dhe Integrimin Europian si dhe Ministër i Financave, një prej protagonistëve kryesor të rrugëtimit euro-atlantik të Malit të Zi.
Që prej zgjedhjeve parlamentare të vitit 2020, jeta politike në Malin e Zi nuk është më ekskluzivitet i ndarjeve tradicionale mes blloqeve malazeze e serbe, për shkak të debutimit dhe suksesit të aktorëve të rinj politikë dhe fenomeneve gërryese të tranzicionit, për të cilat gishti drejtohet ndaj aktorëve jetëgjatë e dominues të skenës politike.
Në konfigurimin e ri politik, pakicat janë vendosur në një pozitë më përcaktuese e njëkohësisht pragmatiste, në kërkim të aleancave të ndryshme. Gjithashtu, influenca e Kishës Ortodokse Serbe është rritur në skenën politike.
Igor Lukšiç mendon se nëse qeveria e re e Malit të Zi, angazhohet plotësisht, Mali i Zi edhe njëherë mund të shërbejë si shembull i mirë në rajon. Ai i druhet mungesës së qëndrueshmërisë politike në Malin e Zi, të cilën e konsideron si pengesë për përmbushjen e reformave të qenësishme.
Lukšiç nuk i kursen kritikat për BE-në në raport me rajonin teksa parashtron rrezikun e ngjashmërisë me Turqinë dhe procesin e saj të anëtarësimit që nuk ka fund.
“Duhet një ndryshim strukturor, përsa i takon procesit duke pranuar si anëtare të asociuara shtetet e rajonit, në disa aspekte shumë të rëndësishme dhe jo një anëtarësim të plotë, sepse kemi ende disa shtete anëtare në BE që mendojnë se BE-ja ka nevojë të reformohet nga brenda së pari, përpara se të pranojë anëtarë të rinj”, thotë ai.
Bushati dhe Lukšiç u ndalen tek një problematike e madhe sociale që po gërryen të gjithë rajonin dhe që është largimi masiv i të rinjve dhe agjentëve të ndryshimit. Bushati i mëshon faktit se “braktisja e rajonit bie në kundërshtim me vetë thelbin e procesit të anëtarësimit në BE, për të ndërtuar Europën në shtëpinë tonë”.
Ndërsa Lukšiç paralajmëron përkeqësim të situatës “sepse në vitet që vijnë Gjermania do të humbasë rreth 7 milionë njerëz të fuqisë së saj punëtore. Këto mungesa apo vende pune do të duhet të plotësohen në njëfarë mënyre dhe me shumë mundësi ky rajon mund të shërbejë si një rezervuar i madh nga i cili njerëz me njohuri të specializuara të llojeve të ndryshme mund të gjejnë mundësi për punësim në Gjermani. Gjë që i kthen vendet e rajonit tonë, në rastin më të mirë, në një “Florida Europiane”, domethënë të paktën kjo vlen për Shqipërinë dhe Malin e Zi, e BE-së apo e Europës së Veriut. Ose në rastin më të keq, një pjesë shumë e varfër ose pjesë e varfër e mbetur e kontinentit, që mbështetet tek turizmi klasik dhe bujqësia.”
Bushati dhe Lukšiç folën edhe për ndikimin e Serbisë në zhvillimet në Malin e Zi.
