Një studim inovativ i botuar në Nature Communications ka zbuluar një pengesë gjenetike katastrofike në evolucionin e Neandertalëve, duke ndryshuar rrënjësisht atë që shkencëtarët besonin në lidhje me diversitetin dhe mbijetesën e tyre. Në kundërshtim me teoritë e mëparshme të rënies së hershme dhe graduale të ndryshueshmërisë, studiuesit tani tregojnë një ngjarje të vetme dhe të rëndë që uli në mënyrë drastike diversitetin morfologjik dhe gjenetik të popullatave të mëvonshme të Neandertalëve. Duke shqyrtuar format e kanaleve gjysmërrethore të veshit të brendshëm – struktura kritike për ekuilibrin dhe të lidhura ngushtë me variacionin gjenetik – shkencëtarët kanë zbuluar provat më të qarta deri më tani të një rënieje të ndjeshme të popullsisë që mund të ketë vulosur fatin e kësaj specie të lashtë njerëzore.
Ekipi i udhëhequr nga Alessandro Urciuoli dhe i bazuar në Institutin Katalanas të Paleontologjisë Miquel Crusafont përdori prova fosile nga rajone aq të largëta sa Spanja, Kroacia dhe pjesë të tjera të Euroazisë për të shqyrtuar morfologjinë e veshit të brendshëm të Neandertalëve. Këto struktura, veçanërisht kanalet gjysmërrethore, ofrojnë një dritare në diversitetin në nivel popullate, pasi ndryshimet në formën e tyre shpesh korrespondojnë me ndryshimet gjenetike. “Duke përfshirë fosile nga një gamë e gjerë gjeografike dhe kohore, ne ishim në gjendje të kapnim një pamje gjithëpërfshirëse të evolucionit të Neandertalëve”, shpjegoi Conde-Valverde . Studimi zbulon se Neandertalët e hershëm ruajtën shumë më tepër ndryshime morfologjike sesa pasardhësit e tyre të mëvonshëm, më “klasikë”, duke sfiduar supozimet se diversiteti i tyre u gërrye në fillim të historisë së tyre.
Një kontrast i habitshëm u vu re midis mbetjeve të Neandertalit nga vendi i Krapinës në Kroaci dhe atyre të popullatave të mëvonshme. “Reduktimi i diversitetit të vërejtur midis mostrës së Krapinës dhe Neandertalit klasik është veçanërisht i habitshëm dhe i qartë, duke ofruar prova të forta të një ngjarjeje bllokimi”, vunë në dukje studiuesit. Kjo humbje e variacionit sugjeron që një tkurrje dramatike në madhësinë e popullsisë ndodhi diku pas fazës së hershme të evolucionit të Neandertalit. Ndërkohë, fosilet nga shpella Sima de los Huesos në Spanjë – që datojnë në Pleistocenin e Mesëm – ofruan një nivel të habitshëm diversiteti. “Ne u habitëm kur zbuluam se para-Neandertalët nga Sima de los Huesos shfaqën një nivel diversiteti morfologjik të ngjashëm me atë të Neandertalëve të hershëm nga Krapina”, komentoi Urciuoli. Këto gjetje pikturojnë një pamje më dinamike dhe të fragmentuar të evolucionit të Neandertalit sesa supozohej më parë.
Rënia e ndjeshme e diversitetit nuk duket se përkon me origjinën e linjës së Neandertalit, por përkundrazi u shfaq më vonë, ndoshta në përgjigje të ndryshimeve ekstreme klimatike në Euroazi. Këto presione mjedisore mund të kenë shkaktuar zhdukje të përhapura lokale, migrime ose izolim të zgjatur të grupeve të Neandertalit, duke rezultuar në zvogëlim të variacionit. Kjo pengesë e njohur rishtazi përkon me periudha të paqëndrueshmërisë së konsiderueshme mjedisore, siç janë ciklet akullnajore-ndërakullnajore , të cilat mund të kenë shkatërruar popullatat dhe të kenë riformësuar peizazhin e tyre gjenetik. Ndikimi i këtyre ndryshimeve klimatike në demografinë e Neandertalit sugjeron që në vend që të evoluojnë në një rrugë lineare, popullatat e tyre ka të ngjarë të jenë zgjeruar dhe tkurrur shumë herë para zhdukjes së tyre përfundimtare rreth 40,000 vjet më parë.
Kronologjia e rishikuar e ndryshueshmërisë së Neandertalit ka implikime që shtrihen shumë përtej kësaj specieje tani të zhdukur. Nëse Neandertalët ruajtën nivele të larta diversiteti për më gjatë sesa besohej më parë, kjo e ndërlikon rrëfimin e ndarjes së tyre nga njerëzit modernë. Provat gjenetike dhe fosile tregojnë gjithnjë e më shumë një divergjencë të zgjatur me faza të shumëfishta të kryqëzimit, migrimit dhe diferencimit rajonal . Nocioni i një ndarjeje të pastër evolucionare midis Neandertalëve dhe Homo sapiens po i hap rrugën një skenari në të cilin grupe të ndryshme njerëzore evoluan në valë ndërveprimi që mbivendosen. Këto gjetje nxjerrin në pah rëndësinë e studimit të paleodemeve, ose nënpopullatave të lokalizuara, të cilat mund të kenë ndjekur shtigje të dallueshme evolucionare në varësi të gjeografisë dhe presioneve mjedisore.
Përdorimi i imazheve me rezolucion të lartë dhe modeleve kompjuterike për të shqyrtuar fosilet si kocka petrozale u lejon studiuesve të gjurmojnë ndryshimet në strukturën e popullsisë me një qartësi të paparë. Studime të tilla morfologjike, kur shoqërohen me analiza të lashta të ADN-së dhe proteinave, ofrojnë një pamje më të nuancuar se si njerëzit e hershëm u përshtatën me botën e tyre – dhe sa prej tyre nuk arritën ta bënin këtë. Ndryshueshmëria e vërejtur në format e veshit të brendshëm, të cilat nuk lidhen drejtpërdrejt me mbijetesën, shërben si një shënues unik i tendencave gjenetike brenda popullatave. Kjo qasje zbulon modele të popullatave që metodat e tjera mund të mos i shohin, duke treguar se sa kritike janë fosilet në kuptimin e historisë sonë evolucionare.
(A.A/BalkanWeb)
