Dhjetë milionë njerëz janë larguar nga shtëpitë e tyre në Ukrainë për shkak të pushtimit rus. Shumica shkojnë drejt perëndimit drejt sigurisë relative të qyteteve si Lviv – dhe shumë prej tyre vazhdojnë në vendet fqinje. Korrespondenti i BBC Fergal Keane takoi disa nga ata që morën trenin 91/92 midis Kievit dhe Lviv – “Ekspresi i Shpëtimit”.

Alarmi i sulmit ajror në kullën e stacionit sapo ka filluar: nuk po bien bomba, por nervat nuk mbajnë më. Roja na thotë të strehohemi me refugjatët në tunelin nën platformë.

Këtu janë disa mijëra njerëz, në një radhë të gjatë.
Ne presim mes ankthit dhe të rraskapitur, familjet që qetësojnë fëmijët e frikësuar, të moshuarën e mbështjellë me një batanije dhe duke tërhequr një valixhe. Ajo duket sikur nuk mund të bëjë një hap tjetër. Por ajo do të ecë përpara kur të jepet gjithçka e qartë. Ky nuk është një vend opsionesh. Shkoni përpara ose rrezikoni që lufta t’ju arrijë.

Pastaj bie një bori. Një prozhektor shfaqet poshtë rrugës në lindje, një shkëlqim i dukshëm që bëhet më i madh ndërsa afrohet. Tingëllon një bori tjetër, e ndjekur nga një bilbil që preu zhurmën e sirenave të sulmit ajror. Një zhurmë dallgëzon mes turmës. Është shpallur gjithçka e qartë dhe ata mund të hipin në një tren për në Poloni.

Pas gati një muaji raportimesh për refugjatët, kam vendosur ta quaj këtë evakuim të jashtëzakonshëm “Ekspresi i Shpëtimit”. Miliona ukrainas kanë marrë trena nga jugu deri në Odessa në Detin e Zi, nga Kharkiv afër kufirit rus në veri-lindje, nga Donbas dhe nga Kievi, dhe stacione të shumta më të vogla në mes.

Ka ardhur me kosto të madhe njerëzore: 33 punonjës të hekurudhave janë vrarë. Gjurmët dhe stacionet janë bombarduar.

Drejtuesi kryesor i trenit 91/92 midis Lviv dhe Kiev është Ievgen Propokenko, një veteran 40-vjeçar i hekurudhave. Ai vjen nga Kharkiv, i cili tani është nën rrethimin rus, dhe ku vajza dhe dhëndri i tij gjithashtu punojnë për të mbajtur ekspresin e shpëtimit. Hekurudhat, shpjegon ai, funksionojnë në familje.

“Është e tmerrshme. Qyteti im i lindjes po bombardohet,” thotë Ievgen. “Unë mund ta ndjej dhe ta shoh, por nuk mund ta besoj.”

Ai e di që treni i tij rrezikon të sulmohet. Një nga detyrat e konduktorit është të kontrollojë nëse dritaret e trenit janë të mbuluara, në mënyrë që dritat e tij të mos paraqesin një objektiv të dukshëm për avionët rusë.

“Ne mund ta shohim luftën në fytyrat e njerëzve që vijnë në bord. Është puna jonë. Kjo është ajo që duhet të bëjmë.”

Gjithashtu në bord është edhe kolegu i tij më i ri, Oleksandr Shevchenko, 31 vjeç, zëdhënësi i hekurudhave që po shkon në një ceremoni çmimesh. Kryeministri do të shpërndajë çmime për stafin e hekurudhave në stacionin në Kiev.

Ky shërbim po shkon drejt lindjes mbrapa drejt konfliktit dhe ka vetëm pak pasagjerë. I ulur në një ndarje para nisjes, takova Petro Rocharan, një bankier investimesh 25-vjeçar, i cili ka dalë vullnetar për t’u bashkuar me një batalion që mbron kryeqytetin. Petro është skaut. Ai ka pasur vetëm tre javë stërvitje ushtarake dhe është i sinqertë për ndjenjat e tij.

“Unë jam shumë i frikësuar sinqerisht. E di që Kievi ka kaluar shumë deri më tani. Përfshirë rrugët ku po shkoj, ku jetojnë disa nga miqtë e mi, dhe thjesht nuk jam i sigurt nëse jam gati t’i shoh ato ndërtesa të shkatërruara”, shpjegon ai. Petro flet për valë të ndryshme ndjenjash: nga frika në eksitim dhe përsëri në frikë.

Treni futet në Kiev menjëherë pas agimit dhe Petro niset në kërkim të batalionit të tij. Në stacion nisin të mbërrijnë turnet e reja të shoferëve, konduktorëve dhe stjuardëve. Po kështu edhe autobusët që transportonin familje nga qytetet e sulmuara të Kharkiv, Mariupol, Kramatorsk dhe periferitë e vetë Kievit.

Oleg Kryvospytska, 59 vjeç, vjen nga Troyeschchyna në periferinë veriore të Kievit dhe ka sjellë gruan e tij, Olena, vajzën e tij 29-vjeçare Olga dhe mbesat e tij, gjashtë dhe 12 vjeç.

Por Oleg nuk do të udhëtojë me ta. Ai duhet të qëndrojë prapa dhe të kujdeset për një të afërm të moshuar që nuk është në gjendje të udhëtojë.

Olena thotë se ata do të marrin trenin për në Lviv dhe do të qëndrojnë për disa ditë para se të vendosin se ku të shkojnë në Evropë. “Nuk kam fjalë për këtë”, thotë ajo. “Kjo është diçka e tmerrshme që nuk mund ta besoj se po ndodh. Aktualisht po marr qetësues çdo ditë për të më mbajtur të qetë, por edhe kjo nuk më ndihmon.”

Oleg është një burrë i gjatë, me trup të fortë dhe gruaja e tij Olena mbështetet tek ai kur afrohet koha për të hipur në tren. Ata përqafohen dhe lëkunden butësisht nga njëra anë në tjetrën. Është një portret i forcës dhe humbjes, i rrënjosur në 30 vitet e jetës së tyre së bashku.

Oleg nuk flet dhe nuk qan. Për hir të fëmijëve, ai buzëqesh.

Edhe teksa ecën përgjatë trenit që po niset dhe mund të shohë Olenën duke qarë, ai vazhdon të buzëqeshë dhe të përshëndesë. Vajzat e vogla bërtasin: “Të duam, të duam”. Vajza e tij Olga thërret: “Na prit”. Ai do ta bëjë. Sigurisht. Sado kohë të duhet.

Treni merr shpejtësi. Boria bie dhe karrocat rrotullohen drejt perëndimit, nëpër periferi, larg vijës së frontit dhe dalin në pafundësinë e madhe të vendit të dytë më të madh të Evropës. Kalon arat me grurë gati për mbjellje pranverore, nëpër qytete të vogla e të mëdha, gjithnjë e më larg zonës së luftës.

Është pas orës 22:00 kur “Rescue Express” tërhiqet në Lviv. Olga dhe Olena dhe fëmijët janë në karrocën e parë dhe është errësirë në platformë. Shfaqet një përcjellës me një llambë blici dhe i ndriçon rrugën. Udhëtarët e lodhur mbledhin çantat dhe ecin drejt dritave të stacionit.

Në një ose dy ditë ata do të hipin në një tren tjetër, për në Poloni, paqe dhe mërgim.