Djali i shkrimtarit të njohur Salman Ruzhdie në një rrëfim lidhur me ngjarjen ku babai i tij u plagos rëndë nga goditjet me thikë, ka thënë së fundmi se “fjala e lirë është vetë jeta”, pasi zbuloi për mediat se shkrimtari i “Vargjeve Satanike” kishte pësuar lëndime që do t’i ndryshojnë jetën pas ngjarjes së rëndë, që ndodhi në veri të Nju Jorkut.

42-vjeçari Zafar Rushdie në një rrëfim për “The Times” tha se babai i tij mbetet në një gjendje kritike pasi u godit me thikë në skenë, teksa të premten përgatitej të jepte një leksion në Institutin Chautauqua, 65 milje larg Buffalos.

Salman, romani i të cilit “Vargjet Satanike” provokoi kërcënime me vdekje nga Irani në vitet 1980, pësoi lëndime në krah dhe mëlçinë e tij pasi u godit disa herë me thikë.

“Fjala e lirë është e gjitha, e gjithë loja me top. Fjala e lirë është vetë jeta”, tha Zafar, duke shtuar më vonë në një deklaratë familjare se sensi i humorit të babait të tij nuk ishte ndikuar nga tentativa për ta vrarë.

“Ne jemi jashtëzakonisht të lehtësuar që dje ai u hoq nga ventilimi dhe oksigjeni shtesë dhe ai ishte në gjendje të thoshte disa fjalë. Megjithëse dëmtimet e tij që ndryshojnë jetën janë të rënda, sensi i tij i zakonshëm i humorit i guximshëm dhe sfidues mbetet i paprekur. Ne jemi shumë mirënjohës për të gjithë anëtarët e audiencës që me guxim u hodhën në mbrojtje të tij dhe dhanë ndihmën e parë së bashku me policinë dhe mjekët që janë kujdesur për të dhe për lumin e dashurisë dhe mbështetjes nga e gjithë bota”, tha Zafar.

Agjenti i Sir Salman Rushdie kishte thënë më herët se autori britanik me origjinë indiane mund të humbiste një sy pas sulmit me thikë, i cili erdhi dy javë pasi autori kishte folur se jeta e tij ishte “shumë normale përsëri” dhe ai nuk duhej të jetonte duke u fshehur.

Rushdie kaloi gati një dekadë i fshehur dhe nën një roje policie 24-orëshe pasi udhëheqësi iranian Ayatollah Ruhollah Khomeini lëshoi ​​një fetva, ose dekret, duke bërë thirrje për vdekjen e tij në vitin 1989 në përgjigje të publikimit të “Vargjeve Satanike”, të cilat shumë muslimanë i konsiderojnë si blasfemi.

Politikanët duke përfshirë Boris Johnson dhe Presidentin Macron dhe autorë duke përfshirë JK Rowling, Stephen King, Neil Gaiman dhe Ian McEwan shprehën tmerrin e tyre për sulmin dhe mbështetjen për Rushdie.

Hadi Matar, 24 vjeç, nga Fairview, New Jersey, pretendoi se nuk është fajtor teksa të shtunën doli në gjyq për akuzën e tentativës së vrasjes, në atë që një prokuror e quajti një krim “të planifikuar paraprakisht”.

Motivi i sulmit ndaj Rushdie, 75 vjeç, është i paqartë, por zyrtarët thuhet se po hetojnë materialin ekstremist të shpërndarë nga Matar në internet.

“Analiza fillestare e mediave sociale të Matar tregoi se ajo përmbante postime në mbështetje të Iranit dhe gardës së tij revolucionare”, thanë burimet e zbatimit të ligjit për The New York Post.

Në Nju Xhersi, ish-njerku i të dyshuarit, Fouad Komayah, qau ndërsa mësoi se Matar po hetohej. “Hadi? Jo! Hadi? Hadi? Hadi është një djalë shumë i mirë, është i zgjuar, ka një zemër të mirë. Ai nuk do të prekte askënd”, tha ai.

Matar është përshkruar si një “i vetmuar” dhe një fanatik i fitnesit kohëve të fundit, i cili ishte shqetësuar për shtimin e peshës dhe ishte marrë me boks.

Goditja me thikë në Institutin Chautauqua, një qendër turistike dhe arsimore në veri të Nju Jorkut, vjen 33 vjet pasi Rushdie u fsheh për herë të parë në vitin 1989 dhe një shpërblim prej 3 milionë dollarësh iu vendos në kokë.

Natën e kaluar, Rishi Sunak, pretendenti i lidershipit konservator, tha se Britania tani duhet të caktojë Gardën Revolucionare Iraniane, një njësi ushtarake që mbron regjimin në Teheran, një organizatë terroriste dhe paralajmëroi se sulmi ishte një “thirrje zgjimi për Perëndimin”. Ai sugjeroi gjithashtu se marrëveshja bërthamore e ndërmjetësuar nga Perëndimi që hoqi sanksionet kundër Iranit gjithashtu mund të kishte arritur në një “fund pa krye”.

Pas vitesh me siguri në tërheqje, Rushdie i tha revistës gjermane “Stern” këtë muaj se frika e tij ishte zvogëluar dhe ai mbërriti në intervistë pa truproja. Në një moment, kërcënimet me vdekje ishin të rregullta dhe u tentua për ta vrarë, ndërsa përkthyesi i tij japonez Hitoshi Igarashi u vra me thikë në vitin 1991.

Kjo, tha Rushdie Sterni, do të thoshte se ai duhej “të shndërrohej në një luftëtar”. “Duhet të bëni atë që mundeni kundër rreziqeve. Bëhuni aktiv, organizohuni. Përleshuni”, thoshte ai.

Frances D’Souza, një bashkëmoshatare që e njeh atë që nga viti 1989, tha se ai kishte dëshirë “të jetonte me siguri”.

Rushdie, i cili u transferua në SHBA rreth një dekadë më parë, kishte dashur të ishte “një person normal, që dëshiron të jetojë një jetë normale”, tha ajo, duke e përshkruar atë si “guximtar”.

Duke kujtuar një darkë në vitet 1990, ku autori ishte i pranishëm dhe u diskutua frika për sigurinë e tij, ajo tha: “Ishte vërtet kaq e kthjellët, besimi rreth tryezës ishte se kjo nuk do të përfundonte mirë.”

Në korrik, autori kaloi dhjetë ditë në Sardenjë me të dashurën e tij, Rachel Eliza Griffiths, e njohur si Eliza, duke qëndruar me disa nga miqtë e tij më të ngushtë.

Botuesi David Campbell, i cili rithemeloi Everyman’s Library e cila boton romanin e dytë fitues të Booker-it të Rushdie, “Midnight’s Children”, tha: “Shkrimtarët janë aty për të vënë në dyshim dhe për të thënë gjëra që mund të jenë të pakëndshme. Kjo është pikërisht ajo që duhet të bëjnë shkrimtarët. Salmani i gjorë është në rrezik tash e 30 vjet. 15 vitet që ai fshihej ishin të tmerrshme,  ai nuk mund të hipte në një aeroplan, ai nuk mund të shkonte askund.”

Campbell shtoi se jeta personale e Rushdie ndonjëherë ka lënë në hije talentin e tij të madh.

“Ai vuan në një farë mënyre – ai dhe Martin Amis – nga të qenit dy autorët e vetëm për jetën personale të të cilëve do të shkruajë Daily Mail, por ajo që është e rëndësishme për Salmanin është se ai është një shkrimtar tepër i madh”, tha Campbell.

Matar është akuzuar për tentativë vrasjeje dhe sulm në shkallën e dytë, tha prokurori i qarkut, Jason Schmidt.

Më herët gjatë ditës, shtëpia e familjes në Fairvieë, New Jersey, që Matar ndante me nënën e tij, e cila besohet se punon si mësuese, u kreh nga zyrtarët e FBI.

Pyetjet po bëhen në lidhje me sigurinë në ngjarje dhe se si një vrasës me thikë mundi të godiste autorin deri në 15 herë, ndërsa një turmë prej 2500 vetësh e shikonin.

Në orët para sulmit, Matar thuhet se ka kaluar natën në hotelin Athenaeum, në mjediset e Institucionit Chautauqua, sipas Post. Hoteli, i cili është 400 milje nga adresa e shtëpisë së tij dhe përshkruhet si “i rehatshëm dhe i bukur” në faqen e tij të internetit.

Ai gjithashtu thuhet se ka drekuar në restorantin Heirloom të hotelit, ku menuja fikse kushton 62 dollarë për tre pjata. Kur u arrestua, Matar dyshohet se mbante një leje drejtimi të rreme me mbiemrin e një komandanti të Hezbollahut, raportuan mediat amerikane.

Një fqinj i shtëpisë së familjes së Matar përshkroi se si i dyshuari ishte fokusuar në humbjen e peshës muajt e fundit dhe shkonte rregullisht të ushtronte boks.

Klubi të cilit ai i përkiste konfirmoi për faqen e internetit “Daily Beast” se ai kishte filluar të ndiqte klasat në grup në prill, por e ndërpreu kontratën e tij në fillim të këtij muaji. Një fqinj, i cili nuk donte të emërohej, tha se Matar ishte një “i vetmuar” që ishte fokusuar në pamjen e tij.

“Ne folëm për stërvitjen, fitnesin dhe ushqimin. Ai donte të humbiste peshë sepse ishte paksa mbipeshë. Sapo filloi të stërvitet, humbi shumë peshë. Dikur shkonim në boks bashkë, por nuk bënim sparring, bënim kërcime, grushtim çantë, jo gjëra të rënda. Unë do të thoja se ai ishte i vetmuar dhe nuk e pashë me miqtë dhe nuk mendoj se ai shoqërohej shumë. Mund ta dallosh se si ishte ai”, u shpreh fqinji.

Familja ishte “një familje normale, shumë e bukur, shumë amerikane”, tha vendasja, duke shtuar: “Ata janë me origjinë nga Libani. Kur nëna gatuan ushqime të Lindjes së Mesme, ajo do të sjellë ndonjë pjesë te ne… Nuk kam parë kurrë ndonjë gjë për t’u shqetësuar me të. Në fakt, ai kurrë nuk foli për fenë apo politikën me mua”.

Matar ka qenë “shumë i mirë dhe i sjellshëm”, tha fqinji, duke shtuar: “Nuk mund të krijoja ndonjë ide që do të çonte në këtë ngjarje”.

Në fillim të javës ai kishte diskutuar të shkonte për darkë me një fqinj dhe dukej si “vetja e tij normale”.

“Ne ecëm poshtë bllokut së bashku dhe ai po thoshte se donte të shkonte në stërvitje. Nuk kishte asnjë shenjë të ndonjë gjëje të pazakontë. Jam i shokuar. Nuk mund ta besoj se është ai”, tha fqinji.

Rushdie ka folur vazhdimisht për fetvanë dhe shqetësimet në lidhje me sigurinë e tij. Në vitin 2015, ai tha se kishte bërë një jetë relativisht normale vitet e fundit. I pyetur për fetvanë në vitin 2015, ai tha: “Duhet ta lëmë këtë”.

Në serialin televiziv “Kufizo entuziazmin tënd”, ai e hodhi poshtë fetvanën, duke thënë se megjithëse kishte qenë “e çuditshme dhe e frikshme”, ka gjëra që të bëjnë ta harrosh.

“Ka shumë femra që stepen nga kjo gjendje”.

“Fetvaja gjithashtu mund të të bëjë që të dukesh një burrë i rrezikshëm për gratë”, tha ai. D’Souza, e cila ka qenë në kontakt me email në javët e fundit, tha se autori “jetoi me” shqetësimet për sigurinë e tij” dhe “ngre supet” kur diskuton shqetësimet e dhunës.

“Refuzimi i tij për të lejuar fetvanë për të përcaktuar jetën e tij, që njerëzit e tjerë duhet të diktojnë se çfarë mundesh dhe çfarë nuk mund të bësh, ishte gjithmonë shumë i fortë dhe kjo e bëri atë mjaft arrogant ndonjëherë për një publik më të gjerë britanik”, tha ajo. “Guximi i tij ishte të përballej me këtë dhe të thoshte se askush nuk do të përcaktojë se çfarë mund të them apo të shkruaj. Ai e dinte se po e vinte veten në rrezik”, shtoi ajo.

Ndërsa personat e afërt me autorin prisnin zhvillimet në lidhje me gjendjen e tij, disa dolën në rrjetet sociale për të shprehur mbështetjen e tyre.

Autorja e “Harry Potter”, Rowling e përshkroi sulmin si “lajm të tmerrshëm”, duke shtuar: “Ndihem shumë e sëmurë tani. Lëreni të jetë mirë.”

Tweet-i i saj provokoi një kërcënim me vdekje, me një ndjekës që përdorte emrin Meer Asif Aziz duke kërcënuar “ti je e radhës”.

Roëling, e cila ka qenë e përfshirë në një sërë grindjesh për lirinë e fjalës për qëndrimin e saj për çështjet transgjinore, raportoi komentet në Twitter dhe konfirmoi përfshirjen e policisë. Ajo shtoi se oficerët tashmë ishin përfshirë “për kërcënime të tjera”.

Në Iran, lajmi për goditjen me thikë shkaktoi reagime të ndryshme. Qeveria dhe mediat shtetërore deri më tani nuk kanë bërë asnjë koment.

Në rrugët e Teheranit, Mahshid Barati, 39 vjeç, një mësues gjeografie, tha: “Unë ndjej se ata që e bënë këtë po përpiqen të izolojnë Iranin”.

“Kjo do të ndikojë negativisht në marrëdhëniet me shumë njerëz, madje edhe Rusinë dhe Kinën”, shtoi ai.

Të tjerët patën një pikëpamje tjetër. “Unë nuk e njoh Salman Rushdie, por jam i lumtur të dëgjoj se ai u sulmua pasi ai ofendoi Islamin. Ky është fati i kujtdo që fyen shenjtërinë”, tha Reza Amiri, 27 vjeç.

Në Festivalin Ndërkombëtar të Librit në Edinburg, çdo autor që flet në ngjarje që synojnë të rriturit do të fillojë duke lexuar një fjali nga vepra e Rushdie për nder të tij. Rushdie foli në festival në vitin 2019 dhe mori pjesë praktikisht vitin e kaluar.

“Kjo tragjedi është një kujtesë e dhimbshme e brishtësisë së gjërave që i duam dhe një thirrje për veprim: ne nuk do të frikësohemi nga ata që do të përdorin dhunën në vend të fjalëve”, tha drejtori i Festivalit, Nick Barley.