Nga Kazimierzh Smolen

Më 14 Janar 1943 në 5.00 të mëngjesit, arrita në Nowy Sącz për të vizituar një nga miqtë e mi. Kur po i afrohesha shtëpisë së tij, vura re automjete para ndërtesës. Sidoqoftë, unë nuk i kushtova vëmendje të veçantë atyre. Kur isha gati të kaloja portën, dy burra – oficerë të Gestapos, siç e mora vesh më vonë – zbritën nga një prej makinave dhe më udhëzuan të hyja, pa bërë asnjë pyetje të vetme. Përveç atyre dy oficerëve të Gestapos, ishte edhe një shofer në makinë. Ata më çuan në ndërtesën e cila ishte selia e Gestapos lokale. Më çuan në një dhomë ku njoha njërin nga oficerët e Gestapos që më kishte sjellë atje. Mbiemri i tij ishte Górka (nuk e di emrin e tij): ai ishte banor i Nowy Sącz dhe unë e njihja atë nga fytyra.

Pasi më kishin sjellë në dhomë, Górka nxori nga xhepi një dokument, e lexoi dhe në heshtje tha që çështja duhej të zgjidhej nga vetë Hamann, shefi i Gestapos. Atëherë e kuptova që denoncimi duhej të përfshinte një akuzë të rëndë, sepse vetëm raste të tilla trajtoheshin nga Hamann. Pas gjysmë ore, unë u solla në zyrën e shefit. Hamann, më bëri disa pyetje, për shembull: nëse i përkisja ndonjë organizate. Unë do të doja të theksoja se ai nuk më pyeti mua, por më tepër u përpoq të më bindte, që: Gestapo ishte informuar se unë i përkisja një organizate, kisha shpërndarë fletëpalosje dhe kisha kryer disa porosi nga Krakówi. Ai donte që unë të rrëfeja, por kur unë i mohova të gjitha akuzat, Hamann tha me ironi: “Të shohim nëse po na thua të vërtetën”, dhe urdhëroi një nga oficerët të më fuste në një qeli.

Pasdite, unë u dërgova në dhomën e Hamann për një pyetje tjetër. Ky “takim” zgjati nga ora 2 pasdite deri në 5 pasdite. Në fillim, ai më bëri të njëjtën pyetje që kisha dëgjuar në mëngjes dhe kur mohova gjithçka, dy burra me uniformë mu afruan dhe filluan të më godisnin në fytyrë. Ata burra ishin torturues. Pas pak, ata më vendosën në një stol të ngjashëm me ato që përdoren për copëtimin e drurit në fshat. Ata më thanë të hipja në stol në një mënyrë të tillë, që unë duhej të ngrija gjunjët, dhe pastaj ata vendosën shufra hekuri midis krahëve të mi, në nyjet e bërrylit dhe gjunjëve. Ata më lidhën krahët me një rrip, kështu që unë nuk mund të lëvizja fare. Unë do të doja të theksoja se isha i varur mbi atë stol, nuk u ula mbi të, i ngjante një lëkundjeje. Këtu më vjen emri i një instrumenti të tillë (“lëkundje”) në zhargonin e burgut.

Njëri prej oficerëve po më shtynte, ndërsa tjetri po më rrihte me kabllo elektrik të trashë e të thurur, së bashku me një litar të lagur në ujë. Rrahja zgjati për rreth 15 minuta. Ndjeva dhimbje të tmerrshme dhe tashmë isha paksa e shtangur. Kur ata pushuan së rrahuri, unë isha akoma në një pozicion të varur, ata më pyetën nëse do t’u tregoja të vërtetën. Kur u përgjigja se kisha thënë të vërtetën që nga fillimi, ata më hoqën nga “lëkundja” dhe u përpoqën të më bindnin – pak më me mirësi – se nuk kishte dobi të rezistoja dhe se unë duhej të rrëfeja për bëmat që isha akuzuar. Vetë Hamann e bëri këtë. Kisha dëgjuar histori për të. Nëse njerëzit pranojnë një krim, ai kurrë nuk ja kurseu jetën e tyre, kështu që kuptova që gjendja ime ishte shumë e rëndë. Unë deklarova edhe një herë se po tregoja të vërtetën dhe i’u drejtova Hamanit drejtpërdrejt, duke i thënë se nuk do të rrëfeja asgjë, sepse isha i sigurt se edhe sikur të pranoja, se kisha kryer veprimet për të cilat po akuzohesha, nuk do të mbijetoja, gjithsesi Hamann dha një urdhër për të më çuar natën, në një qeli të errët dhe tha me ironi, “Mendojeni mirë nesër”.

Qelia e errët ishte një bodrum i vogël pa dritare, me një dysheme betoni, të mbuluar me një shtresë 5 cm. uji. Muret ishin plotësisht të lagura dhe rrjedha e ajrit ishte e kufizuar. Nga momenti që u ndalova deri në orën 9.00 të mëngjesit, nuk më dhanë asgjë për të ngrënë ose për të pirë. Më në fund, në orën 9 të mëngjesit, një gardian që nuk e njihja, erdhi në qelinë e errët dhe më solli një filxhan kafe të zezë të hidhur dhe rreth dyzet gram bukë të zezë. Dëshiroj të shtoj se qelia e errët ishte e vendosur në burgun e Nowy Sącz, rreth 500 metra larg ndërtesës së Gestapos. Unë u solla atje, pasi Hamann më kishte marrë në pyetje. Rreth një orë pas mëngjesit, me 15 janar, roja i burgut Johan, një oficer i Gestapo, erdhi në qelinë e errët, më futi në pranga amerikane dhe më çoi në ndërtesën e Gestapo. Ai më solli në një dhomë ku pashë mjete të ndryshme. Unë menjëherë kuptova se ato ishin instrumente torturash të përdorura për zhvatje të rrëfimeve.

Në dhomë, ishte gjithashtu një “nëpunës” që nuk e kisha parë më parë dhe dy oficerët që më kishin rrahur në “ritëm” në zyrën e Hamann. “Nëpunësi” më bëri disa pyetje pa lidhje, për jetën time personale dhe filloi të përsëriste pyetjet, ose më mirë akuzat, që kisha dëgjuar nga Hamann ditën e mëparshme. Edhe një herë, unë kategorikisht mohova se isha fajtor. Pastaj, të dy “torturuesit” mu afruan dhe “nëpunësi” u dha atyre një sinjal që të më lidhnin brutalisht me një zinxhir dhe të më tërhiqnin deri te një post që ishte përgatitur posaçërisht për atë qëllim. Unë isha i varur në një pozicion në të cilin mund të prekja tokën vetëm me majat e gishtërinjve të këmbës, dhe i gjithë trupi im ishte i varur nga krahët, të cilët ishin të përkulur mbrapa (duke formuar të ashtuquajturin shtyllë). Unë rri ashtu i varur për rreth 45 minuta, ndërsa ata po përpiqeshin të më detyronin të rrëfehesha. Kur u thashë se nuk do t’u tregoja asgjë edhe nëse do të përpiqeshin të më vrisnin, sepse gjatë gjithë kohës kisha thënë të vërtetën, ata më hoqën nga posti dhe më lanë të ulesha në një karrige.

Ata madje më ofruan një cigare. Kisha frikë se mund të përmbante substanca narkotike, prandaj nuk e mora. Për të njëjtën arsye, nuk piva vodka që më ofruan më vonë. Po vdisja nga uria, prandaj hëngra dy feta bukë me gjalpë që më dhanë oficerët e Gestapos. Ndërkohë, ata po përpiqeshin të më detyronin të rrëfeja, duke premtuar se do të më linin të shkoja. Kjo zgjati pothuajse deri në mesditë dhe më pas ata më mbyllën në një tualet të papërdorur, ku qëndrova deri në orën 3 pasdite. Pastaj, ata më morën përsëri në atë dhomë dhe të njëjtët burra u përpoqën të më bënin të besoja përsëri se kisha kryer veprimet për të cilat po akuzohesha, ndërsa vazhdimisht më godisnin, shkelmonin dhe më shtynin. Në orën 5 pasdite, më vunë prangat dhe më çuan përsëri në bodrumin e burgut. Ditën tjetër në orën 9 të mëngjesit, unë u morra në pyetje në ndërtesën e Gestapos, në të njëjtën dhomë si një ditë më parë. Marrja në pyetje u krye nga i njëjti “nëpunës”. Pastaj, ai ia diktoi dëshminë time një daktilografiste.

Si marrja në pyetje ashtu edhe raporti ishin në gjermanisht. Unë nuk flas gjermanisht, por e kuptoj atë gjuhë mjaft mirë. Kur daktilografistia mbaroi raportin, ajo më tha për çfarë bëhej fjalë. Sipas raportit, unë kisha rrëfyer – në kundërshtim me dëshminë time – që i përkisja një organizate të fshehtë, shpërndaja fletëpalosje dhe veproja si një lajmëtar midis Nowy Sącz dhe Kraków. Kur unë refuzova kategorikisht të nënshkruaj raportin, dy “torturuesit” me uniformë hynë në dhomë dhe filluan të më rrahin me shkop në kokë, shpinë dhe pjesë të tjera të trupit.

Më ra të fikët, prandaj ata më derdhën ujë të ftohtë dhe vazhduan rrahjen derisa të më binte të fikët përsëri. Nuk e di nëse ata më kërkuan të bëja diçka, apo kush ishte ai që po më rrihte më vonë dhe sa kohë u desh. Mbaj mend vetëm që kur u rikuperova për një moment, ata po më godisnin në kofshë me një çekan të vogël. U zgjova në mbrëmje dhe kuptova se isha në të njëjtën tualet, të papërdorur, si një ditë më parë. Po atë mbrëmje më dërguan në pranga në një qeli burgu. Nuk ka pasur asnjë pyetje për dy ditët në vijim.

Ndërkohë, burgu në Nowy Sącz ishte duke u mbushur me njerëz të ndaluar gjatë tubimeve në rrugët e Nowy Sącz dhe territoret përreth. Këta njerëz u transferuan më pas në burgun në Tarnów. Më 19 Janar 1943, më kthyen përsëri tek Hamann. Ai më pyeti se si ndihesha dhe pse nuk e kisha nënshkruar raportin. Kur i thashë se raporti nuk ishte në përputhje me dëshminë time dhe se preferoja të vritesha sesa të torturohesha, Hamann diktoi një raport tjetër, i cili përmbante akuza specifike dhe sipas të cilit nuk e konsideroja veten fajtor. Marrja në pyetjet e fundit ishte kaq e shpejtë dhe nuk përfshiu asnjë rrahje për shkak të faktit se Gestapo në Nowy Sącz, ishte në atë kohë i zënë me marrjen në pyetje të një numri të madh të personave të arrestuar dhe dërgimin e tyre në Tarnów. Mendoj se kjo më shpëtoi jetën.

Pas tre ditësh, unë u transportova në pranga “si krimineli më i rrezikshëm” së bashku me rreth 80 persona në burgun në Tarnów, ku qëndrova deri më 28 janar 1943. Pastaj, më dërguan në kampin e Auschwitz me një grup prej 1200 burrash dhe 800 grash. Dhoma e torturave ndodhej në katin e parë. Kishte dy dritare, të cilat gjithmonë ishin të mbuluara me perde të trasha, dhe dy dyer. Në cep përpara hyrjes, ishte një tavolinë ngjitur me tryezën e daktilografisë dhe një gardërobë. Në anën tjetër të dhomës, ishte një tavolinë me karrige. Pranë murit me derën e hyrjes, kishte “shtyllën”, një karrige, që i ngjan një karrigeje dentisti dhe kova me kamxhikë mbi të.

Më 28 janar 1943, në burgun Tarnów, na njoftuan se do të transferoheshim. Na mblodhën të gjithëve në oborrin e burgut. Ne e dinim se ata do të na çonin në kampin e Auschwitz, sepse rojet polake nga burgu na kishin treguar. Sidoqoftë në stacion, komandanti i transportit njoftoi se do të shkonim në Gjermani për të punuar dhe na paralajmëroi se nëse do të përpiqeshim të arratiseshim, transporti do të shkatërrohej. Ne u shoqëruam në stacion në grup me 200 vetë. Të ruajtur nga policia dhe oficerët e SS, ne ishim ngarkuar në grupe me njëqind njerëz, në makina bagëtish, të cilat u mbyllën më pas.

Kur arritëm në stacionin në Kraków, siç e mësuam më vonë, 500 të burgosur nga burgu Montelupich u hypën në tren bashkë me ne. Arritëm në stacionin hekurudhor në Auschwitz në orën 20:00. Stacioni u ndriçua nga dritat. Sapo u hapën dyert e trenit, dëgjova britma të mëdha: “Eja, dilni, shpejt!” dhe pashë një numër të madh të oficerëve SS me revolverë në njërën dorë dhe kamxhik në dorën tjetër – ata i përdorën ato, për të rrahur pa mëshirë të burgosurit që dilnin nga treni.

Fillimisht ne menduam se do të na çonin në kamp, me automjetet që ishin parkuar aty pranë dhe ishin bosh, por shumë shpejt vumë re që automjetet po largoheshin, dhe më pas u ndamë në grupe me pesë veta dhe nxituam – midis dy rreshtave të oficerëve të SS – në kampin Birkenau, i cili ishte tre kilometra larg. Unë do të doja të theksoja se rruga ishte e mbuluar me akull, kështu që ishte e lehtë për ne të rrëshqisnim. Ata që ranë, u rrahën pa mëshirë dhe u goditën për vdekje. Siç mësova më vonë, automjetet që kishin lënë stacionin bosh, supozohej se transportonin të burgosur hebrenj, drejt e në dhomën e gazit. Kur arrita në stacionin Auschwitz, përveç oficerëve të SS, pashë gjithashtu grupe të burgosurish të veshur me rroba me shirita që kontrolluan makinat e zbrazura, me komandën e oficerëve të SS.

Ato ishin të ashtuquajturat detaje të Kanadasë, 20 njerëz nga transporti ynë ishin vrarë tashmë gjatë rrugës dhe shumë prej nesh u rrahën. Pasi ecëm nëpër të ashtuquajturën portë të kuqe në Birkenau, na mbytën mijëra drita në telat me gjemba të shumta që rrethonte kampin. Një tjetër gjë që vura re menjëherë, ishin kazermat prej druri dhe tulla. Ishin rreth 400 të tillë. Kur arritëm në kamp, pamë grupe me rreth 200 vetë që qëndronin jashtë secilës prej kazermave. Ishte koha e apelit. Më pas burrat u ndanë nga gratë: burrat u çuan në kampin e burrave, gratë – në kampin e grave. Unë u dërgova, së bashku me një grup prej 500 vetash, në të ashtuquajturin Zugangsblock (blloku për të sapoardhurit), nr. 22.

Blloku ishte plotësisht i zbrazët dhe aty ishin regjistruar e dhënat personale të burgosurve. Ishte një kazermë e ngjashme me stallën, e ndarë në dysh nga një kanal furre. Ne mbetëm në njërën anë të kazermës, ndërsa ana tjetër ishte akoma e pushtuar nga hebrenjtë, që kishin mbërritur para nesh nga Vawkavysk. Regjistrimi është kryer nga të burgosurit. Ata flisnin polonisht. Unë do të doja të shtoja se ne u regjistruam dy ditë më vonë, sepse po atë ditë kishin mbërritur në kamp rreth 5.000 njerëz, në katër transporte – nga Tarnów, Kraków, Teresin, Vawkavysk dhe Lódź. Ndërsa hebrenjtë po regjistroheshin, menjëherë pasi na kishin futur në kazermë, disa të burgosur që visheshin ndryshe nga të tjerët, me xhaketa blu të errëta me shenja jeshile, hynë dhe u kërkuan të burgosurve të sapoardhur t’u jepnin të gjitha sendet me vlera që kishin, sepse gjithsecili do të privohej nga gjithçka.

Nga mëngjesi i 27 janarit 1943, na dhanë një filxhan kafe të zezë dhe një copë bukë të thatë, nuk morëm asgjë deri më 29 janar në orën 10 të mëngjesit. Të gjithë ishim jashtëzakonisht të etur dhe po ëndërronim të kishim ujë, por polak të burgosur, të cilët kishin qenë tashmë në kamp për ca kohë, na u afruan dhe na paralajmëruan se nuk duhet të pinim ujë, sepse ishte i keq dhe shkaktonte diarre. Në vend të kësaj, ata na sollën një fuçi kafe, por vetëm ata që ishin më të dobët mund të merrnin ca dhe vetëm pak. Kafeja nuk ishte menduar zyrtarisht për ne, por përkundrazi ishte vjedhur ose – siç thonim ne në kamp – “e organizuar” nga ata të burgosur.

Më 29 janar në 4 të mëngjesit, ndërsa nata ishte akoma e errët, ne u nxorëm me shpejtësi nga kazerma në sheshin e vendosur përpara tij. Atëherë e kuptova që nga grupi im, i përbërë nga 500 vetë, dy burra kishin vdekur tashmë. Trupat e tyre ishin vendosur në shesh në mënyrë që numri i të burgosurve të ishte i saktë. Në 7 të mëngjesit, një oficer i SS arriti dhe mori një raport nga i moshuari i grupit. Ky i moshuar ishte një hebre, ai kishte një yll në krah dhe një distinktiv të kuq me numrin 22 në krah. Para se të vinte oficeri i SS, plaku i grupit, na kishte radhitur në dhjetë rreshta dhe na kishte stërvitur. Ai na udhëzoi që t’i heqim kapelet çdo oficeri SS dhe se duhet t’i heqim me shpejtësi dhe t’i vëmë me komandën “Vishu, rruhu”.

Fill pas apelit, pashë diçka që më goditi më shumë dhe që do të mbetet në kujtesën time për gjithë jetën. Pashë të burgosur që merrnin nga disa, deri në dhjetëra trupa të zhveshur nga çdo kazermë. Ata po i vendosnin në karroca, dhe po i çonin në një kasolle të veçantë, të ashtuquajtur “morg”. Ndodhte çdo ditë ky veprim. Ditën e parë, unë numërova rreth 200 trupa të vdekur, sepse vdekshmëria u rrit në 500 njerëz në ditë. Shumica e kufomave u sollën në apelin e mbrëmjes. Pastaj, ata u dërguan në grupe dhe pas apelit të mëngjesit, I çuan në morg. Ata ishin zakonisht njerëz të vrarë nga mbikëqyrësit e punës, të ashtuquajturit, ‘Kapo’.

Një gjë tjetër që më tërhoqi vëmendjen ishte një ndërtesë me një oxhak të lartë të vendosur pranë tij, rreth 80 metra larg bllokut 22, jashtë telave që rrethonin kampin, e ashtuquajtura ‘Effektenkammer’ (depo për sendet e të burgosurve). Kur pyeta një nga të burgosurit që kishte qenë në kamp më shumë se unë, se çfarë ndërtese ishte, ai më tha: “Eshtë një fabrikë dhe do të digjesh atje brenda pas dy javësh.” Në fillim nuk e dija se çfarë donte të thoshte, por më vonë mësova se objekti ishte me të vërtetë një krematorium i ndërtuar rishtas. Në atë kohë ende nuk kishte dhoma gazi, kështu që njerëzit i helmonin me gaz, në një shtëpi të vendosur në pyll.

Shtëpia ishte e bardhë, kishte një çati me pllaka dhe i ishte konfiskuar ndonjë fermeri. Pranë shtëpisë ishte edhe një hambar i mbyllur, i cili përdorej gjithashtu për helmim me gaz. Të burgosurit u dogjën me gazin e pirgjeve të druve të spërkatura me vajguri. Në krematoriumin që kam përmendur, ata kishin djegur vetëm kufoma që ishin marrë jashtë kampit. Tashmë ishin ndërtuar dhomat e gazit dhe tre krematoriumet e tjera. E pashë me sytë e mi, sepse më vonë gjatë qëndrimit tim isha i punësuar në ndërtimin e atyre ndërtesave.

Më 29 janar në orën 10 të mëngjesit, secilit prej nesh ju dha një copë bukë (rreth 350 gramë) dhe rreth mesditës morëm një supë bukë me hithër. Qëndruam në sheshin jashtë bllokut deri në apelin e mbrëmjes, domethënë deri në orën 21.00, në baltë, sepse bora po shkrihej. Pastaj, ne u çuam në bllokun 20, i ashtuquajturi bllok karantine. Nuk hëngrëm fare darkë. Blloku ishte i ndarë në katër dhoma. Brenda mureve kishte pjesë mobiljesh që i ngjanin gardërobave, të ashtuquajturat bokse, pjesa e brendshme e të cilave ishte 1.8 m. e lartë, rreth 2 m. e gjatë dhe rreth 80 cm. e gjerë.

Ata dukeshin si katrorë, ishin të hapur nga njëra anë, nuk kishin asnjë mur të përparmë dhe ishin vendosur njëri mbi tjetrin, ashtu si kafazet e lepujve. Ato bokse ishin shtretërit tanë. Në secili prej tyre mund të vendoseshin nga nëntë deri në dymbëdhjetë të burgosur. Ishte e pamundur të rrotulloheshim në to. Nuk kishte dyshekë apo jastëk, por vetëm katër ose pesë batanije që të burgosurit duhej të ndanin. Dyshemeja ishte prej betoni, kështu që ata që flinin në sheshin më të ulët, flinin mbi beton. Nuk kishte tavan në bokse, por vetëm një çati prej leshi druri. Dritaret ishin ndërtuar në mënyrë të tillë që ato të mos mund të hapeshin. Nuk kishte ujë, as tualete. Në të gjithë kampin nuk kishte fare ujë, përveç kuzhinës dhe banjës ku merrej nga një pus.

Kishte 960 njerëz në atë bllok. Të nesërmen në 4 të mëngjesit, ne u nxorrëm përsëri në sheshin jashtë bllokut. Në hyrje, secilit të burgosur i dhanë pak bukë dhe rreth 20-gram marmelatë, dhe pastaj kur ishim në shesh, na dhanë ca kafe të ftohtë në enë. Një tas ishte përdorur nga disa ose një duzinë njerëzish dhe secili person pinte disa gllënjka. Të gjithë qëndruam atje në kushte të tmerrshme që nga apeli i mëngjesit deri në mbrëmje. Sheshi ishte shumë i vogël dhe i pjerrët dhe pjesa e tij më e ulët ishte e mbuluar me dëborë të shkrirë, kështu që të gjithë 960 të burgosurit, duhej të grumbulloheshin në zonën e mbetur, më të lartë. Për darkë, na u dha supë, rreth gjysmë litri për person. Gjatë gjithë ditës, të burgosurit regjistroheshin sipas alfabetit.

Meqenëse formalitetet morën shumë kohë, regjistrimi zgjati për tre ditë. Ata që ishin regjistruar, u çuan në banjë në grupe prej 100 vetash. Dushet ishin të ftohta dhe nuk na jepnin asnjë sapun ose peshqir, kështu që ne veshëm rrobat tona në trupat e lagur. Para se të bënim dush, të gjithëve na qethën. Pastaj morëm çorape, mbathje të gjata, një këmishë, pantallona, ​​një bluzë stërvitje me vija, një pallto me vija dhe një kapelë. Nga banjoja na morën përsëri në bllokun 20, por ata që ishin regjistruar, shkuan në një pjesë tjetër të bllokut. Unë u regjistrova ditën e dytë dhe mora numrin 96238. Kur po hiqnim dorë nga gjërat tona personale në banjë, për t’u ruajtur ato në një depo, të cilat renditeshin vetëm bizhuteri dhe sende me vlerë, të brendshme, rroba dhe gjëra të tjera, jo. Secili prej nesh duhej të fuste në xhep numrin e tij, të cilin e kishim marrë në regjistrim.

Para se të bënim dush, ndërsa ishim duke pritur në shesh për radhën tonë, na ishin afruar rreth 15 burra SS, të cilët, duke bërtitur me të madhe dhe duke na goditur me kamxhikë e shkopinj, na nxuarrën jashtë portës, te pyll në drejtim të shtëpisë së bardhë. Ne të gjithë duhej të vraponim në atë drejtim dhe kur arritëm në pyll dhe në atë shtëpi të bardhë, na duhej të shtrëngonim duart e njëri-tjetrit në grupe me pesë veta. Në atë kohë, askush nuk e dinte se çfarë kishte në atë shtëpi dhe pse na kishin dërguar atje.

Kur arritëm, një nga burrat SS, filloi të na jepte urdhra në gjermanisht, por ne nuk e kuptonim atë. Pastaj, një nga të burgosurit që fliste gjermanisht, Stanisław Kucharski, mësuesi kryesor i një shkolle të mesme në Chorzów, i burgosuri nr. 95712, ofroi të interpretojë urdhërat në polonisht, sepse pjesa tjetër nuk kuptonte asgjë. Atëherë burri SS që drejtonte tha: “Si është e mundur që hebrenjtë nuk kuptojnë gjermanisht?” Kucharski i shpjegoi atij se ne nuk ishim hebrenj dhe se na kishin transferuar në kamp nga burgjet në Tarnów dhe Kraków. Pastaj ata e pyetën Kucharski, nëse kishim parë një grup hebrenjsh afër banjës.

Një nga të burgosurit tha se ai kishte parë një grup të burgosurish të gjunjëzuar pranë vendit të rojeve. Një SS, i cili po kalonte me motorr, u dërgua atje për të kontrolluar. Kur ai u kthye, ne u shoqëruam në një kazermë bosh, e cila ishte ende në ndërtim e sipër, dhe qëndruam atje deri natën vonë. Për këtë arsye ne u shqetësuam. Disa ditë më vonë, mësuam se shtëpia e bardhë ishte një dhomë gazi, grupi i të burgosurve të gjunjëzuar, ishin hebrenj dhe se ata u morën e u futën në gaz pikërisht atë ditë. Rreth orës 1 të mëngjesit, ne na çuan në banjë. Bëmë një dush dhe u kthyem në kazermat në bllokun 20, ku u ndjemë të lehtësuar dhe morëm pak bukë. Ne qëndruam në bllokun e karantinës për rreth dy javë.

Gjatë gjithë qëndrimit tim në kamp, ​​gjërat më të vështira për t’u duruar ishin uria, etja dhe të ftohtit. Si rezultat i kushteve të tilla dhe faktit që ne ishim vazhdimisht të detyruar të qëndronim në fusha, ndërsa jashtë ishte lagështi dhe ftohtë, ata që ishin më pak të imunizuar, filluan të sëmureshin dhe të vdisnin. Një javë, pasi mbërritëm në bllokun e karantinës, grupi ynë u nda midis njësive të ndryshme të punës. Unë u caktova në sektorin e KGL (Kanalisation Kriegsgefangenenlager). Puna ishte e vështirë, sepse na duhej të hapnim kanale të ujërave të zeza, që ishin disa metra të thella, të instalonim tuba betoni dhe të hiqnim papastërtitë, të cilat më pas u morën me karroca nga të burgosurit e tjerë. Zakonisht na duhej të hiqnim papastërtitë në pallto, sepse ishte e pamundur të vozisim një karrocë dore nëpër baltën e thellë. Mbikëqyrësi ynë ishte Kapo, Lucjan, një njeri shumë i mirë. Unë kurrë nuk e pashë atë të godiste dike, kishte më shumë të ngjarë ti jepte dikujt një copë bukë. Në përgjithësi, mbikëqyrësit e këtij sektori ishin njerëz të mirë.

Kam punuar në atë sektor vetëm për një javë. Pastaj, unë u transferova në sektorin e Nivelimit. Kapo ishte, Paweł Gulba nga Silesia. Ai ishte gjithashtu një njeri i mirë. Detyra jonë ishte të mbartnim papastërti nga gropat në kazermat. Sektori përbëhej nga 1200 persona, të ndarë në grupe me 100, secili kishte Kapo-n e vet.

Unë i njoha burrat e mëposhtëm: “Bloody Alojz”, Arnold Bem, Huna Koch, Aleks Wieland nr. 14, Herman dhe shumë “Kapo” të tjerë, përfshirë “Ruffian nga Dyseldorf” dhe të tjerë emrat e të cilëve nuk i mbaj mend. Një nga më të këqijtë e tyre, ishte Kapo i Dachdeckers, Heppol, i cili më vonë u largua nga kampi dhe u bashkua me SS. Nuk mund të jap adresën e atyre njerëzve ose të them diçka më shumë për ta. Kam dëgjuar vetëm që Koch kishte lidhje me Koch Gauleiter-in e Prusisë Lindore. Të gjithë njerëzit që kam përmendur përhapin terror në të gjithë kampin.

Puna e tyre konsistonte vetëm në rrahje dhe vrasje. Unë do të doja të shtoja se puna profesionale që bënim ne, mbikëqyresh nga Kapot, të cilët ishin profesionistë, zakonisht polakë, dhe të cilët – si njerëz inteligjent – ishin miqësorë me të burgosurit e tjerë. Kapot që përmenda më parë i trajtuan të burgosurit me kafshëri, për shembull, ata i shtynë të burgosurit nga niveli më i lartë i një grope zhavorri, i cili kishte disa nivele, pa ndonjë arsye. Të burgosurit ranë në ujë dhe u mbytën. Kapot gjithashtu bllokonin të burgosurit nën një fuçi të zbrazët, uleshin mbi të dhe hanin një vakt, ndërsa i burgosuri mbytej brenda në fuçi. Ata gjithashtu vunë bast se cili prej tyre mund të vriste një të burgosur me një goditje të vetme. /Memorie.al