Shkencëtarët në mbarë botën po përpiqen të kuptojnë valën e fundit të shpërthimit të lisë së majmunëve, pasi më shumë se 400 raste të tjera të konfirmuara janë zbuluar në të paktën 20 vende jo-afrikane, dhe sëmundja po tregon një tendencë të përhapjes së mëtejshme ndërkombëtare. Asnjëherë më parë lija e majmunëve nuk ka qenë kaq e përhapur jashtë Afrikës.
Kjo është një çështje shqetësuese për ekspertët dhe shkencën, pasi virusi ka “goditur” popullata të ndryshme në vende të ndryshme.
“Ne duhet të veprojmë shpejt dhe me vendosmëri, por ka ende shumë për të mësuar”, tha Ann Rimin, një epidemiologe në Universitetin e Kalifornisë, Los Anxhelos (UCLA) që studion linë e majmunëve në Kongo për më shumë se një dekadë.
Në këtë vrull, katër janë pyetjet që shkenca duhet t’i japë përgjigje patjetër:
Si filloi shpërthimi aktual?
Studiuesit kanë analizuar gjenomën virale të mbledhur nga pacientët e infektuar në vende të ndryshme (SHBA, Francë, Gjermani, Belgjikë, Portugali etj.). Përfundimi deri më tani është se të gjitha gjenomet kanë një ngjashmëri të ngushtë me llojin më pak vdekjeprurës të Afrikës Perëndimore të virusit.
Ndonëse nevojiten më shumë të dhëna për të konfirmuar dyshimet e shkencëtarëve, sepse mostrat që janë analizuar gjenetikisht deri tani janë pothuajse identike, duket se shpërthimi aktual ndërkombëtar që u përhap jashtë Afrikës nisi nga një incident i vetëm. Shpjegimi më i thjeshtë, sipas virologut Bernie Moss i Institutit Kombëtar të Alergjisë dhe Sëmundjeve Infektive të SHBA-së, është se një jo-afrikan (ende i pazbuluar) që kishte vizituar Afrikën u infektua me virusin e lisë së shpendëve nëpërmjet kontaktit, me një kafshë të infektuar.
Por shpjegimet alternative nuk mund të përjashtohen, sipas virologut Gustavo Palacio i Shkollës Mjekësore Mount Icahn në malin Sinai, Nju Jork. Është e mundur që virusi tashmë qarkullonte në mënyrë të padukshme jashtë Afrikës midis njerëzve ose kafshëve. Megjithatë, kjo hipotezë është më pak e mundshme, sepse sëmundja zakonisht shkakton skuqje të dukshme në lëkurë, kështu që ndoshta do të ishte perceptuar nga mjekët.
A mund të shpjegojë një mutacion gjenetik shpërthimin e fundit?
Të kuptuarit nëse ka një bazë gjenetike për shpërthimin e ri ndërkombëtar të paprecedentë të sëmundjes jashtë Afrikës, konsiderohet tepër e vështirë, sipas biologut kompjuterik Eliot Lefkovic nga Universiteti i Alabama. Shkencëtarët janë ende duke luftuar për të përcaktuar saktësisht se cilat gjene janë përgjegjëse për vdekjen dhe transmetueshmërinë më të madhe të llojit të Afrikës Qendrore në krahasim me atë të Perëndimit. Edhe pse kanë kaluar më shumë se 17 vite, nuk kanë arritur në një përfundim përfundimtar.
A është e mundur të vihet nën kontroll shpërthimi aktual?
Disa vende kanë filluar të furnizohen me vaksina kundër lisë, të cilat konsiderohen gjithashtu mjaft efektive kundër lisë së majmunëve, sepse dy viruset janë të lidhur. Ndryshe nga vaksinat e koronavirusit, të cilave u duhen deri në dy javë pas administrimit për të prodhuar antitrupa adekuat dhe për të ofruar mbrojtje maksimale, vaksinat e lisë besohet se mbrojnë kundër infeksionit të lisë së majmunit nëse jepen brenda një periudhe të vetme kohore, katër ditë pasi një person është ekspozuar ndaj virusit.
A po përhapet virusi ndryshe në këtë shpërthim krahasuar me ato të mëparshme?
Virusi i lisë së majmunit përhapet përmes kontaktit të ngushtë trup më trup, lëngjet trupore dhe spërklat nga njerëzit ose kafshët e infektuara. Rastet e reja të sëmundjeve seksualisht të transmetueshme nuk do të thotë se virusi është bërë më ngjitës ose se është një sëmundje seksualisht e transmetueshme. Thjesht virusi duket se po përhapet më lehtë përmes kontaktit të ngushtë, sipas Remoin.
Ndryshe nga koronavirusi, i cili nuk qëndron gjatë në sipërfaqe, sipas Roper, viruset e lisë mund të mbijetojnë për një kohë të gjatë jashtë trupit, duke bërë të mundur rrugën e transmetimit të sendeve të ndryshme, si rrobat apo shtratin.
