Nga: Oltion Kadaifçiu
Një shfaqje teatrore u vu në skenën e Teatrit Eksperimental “Kujtim Spahivogli” dhe mund ta shihni edhe këtë fundjavë. Shfaqja “Made in Albania”, pjesë e një triologjie që autori e ka krijuar së bashku me shfaqjet “Alegreto Albania” dhe “I am from Albania”. Dy shfaqje që gjithashtu synojnë realitetin shqiptar, një mbi tematikën e gjakmarrjes dhe realizimeve të saj absurde, e tjetra, mbi pasoja që le realiteti ynë mashkullor agresiv mbi gruan.

Dhe që forca e vëmendjes për shfaqjen të mos zbehet, kalojmë direkt tek “Made in Albania”, shkruar nga Stefan Çapaliku e realizuar me regji nga Altin Basha. Çapaliku, si shumë në teatër, ka një pëlqim të madh për korin. E ku ka më mirë se shumë zëra për një mendim. Por, në fakt nuk është as kor. Janë nëntë gra që mbyllur në një bodrum mbushin ditët e veta me punë në rrobaqepësi. Nëntë gra që qepin e rrëfejnë në njëfarë përditshmërie historitë e veta, (paksa të mbushura me risi). Fillimisht kishte qenë pronari. Pronari e hap shfaqjen duke na vendosur në kohë dhe ndoshta një vend i caktuar nëpër qytet të vendit tonë. Pronari na tregon se kjo është dita e karnavaleve. Një ditë që paraprinte një kreshmë të gjatë që do ti linte vendin pashkës. Një ditë ku nuk hahet mish. Pas një hyrje protagoniste pronari, luajtur nga Florian Agalliu nëpër poza e kërcime. Ky është momenti kur përshëndesim edhe koreografin e shfaqjes zotin Gjergj Prevazi që kishte siguruar një goxha damar nëpër gjallimin e shfaqjes që kishte si promotor vetë pronarin.

Pastaj fjalën e pronarit e përsërit një si kor i çuditshëm. Një kor me të njëjtat maska. Me ca si qeleshe të gjata. Rroba të njëjta. Kostume të mira. Secila nga një fjalë përsërisin fjalën e pronarit duke na ofruar njëkohësisht me një seri pozicionimesh me duar e me këmbë një seri tablosh që avancojnë duke shkërmoqur një copë tekst që kishte thënë pronari. Një si tekst reklame e informimi për karnavalet. Industria fasone. Një rrobaqepësi.

Vjen menaxheri i cili i kthen në punë. Pasi janë kthyer më herët nga vetë pronari që sjell në skenë bashkë me rojën. Aleksandër Seitaj i ngarkuar të jetë masha e nxehtë prej frustrimi e kapitalistit. Ishte veshur edhe kuqezi i poshtri teksa luhatet ndër sekse e ligësi. Veshur në një kostum karnavalesh gjëja e parë që kërkon, është të vishet me kostum karnavalesh, qëllim që nuk do ta arrijë. Pas një motivimi të egër gati nevrastenik ai zhduket dhe le pas rojën. Luftar Paja duhej të ishte në rolin e rojës servil, por sapo merr qendrën e skenës, shpërthen. Paja direkt kulmon rolin e vet në shfaqje me një fjalë që nis si lëvdatë për shefin dhe përfundon në një delir fjalimi propagandistik në rusisht. Kori duartroket pasi mbaron fjalën, por si dëshmori i parë i shfaqjes njofton se beteja do të ishte e përgjakshme. Ai ikën e fillojnë gratë. Tension i lartë. Ndonjëherë paksa melodramatik, por avancimi është i beftë. Një tu shfaqur mbi barrikadë, një të lëshuar urimin dhe bydym për tokë. Dëshmore.
As emrat nuk ia morëm vesh. Një kor solistësh jetëshkurtër.

Kori, veç një mjeti, është një material lidhës i historive. Ngjarjet janë bashkë sepse janë rrëfimet e korit. Të ulura me fytyrë nga ne ato na tregojnë ne. Dhe kur thonë ‘oj gra’ sikur jemi ne që duhet të hapim veshët. Dhoma me qira e shtëpisë së ngushtë me burrë brenda; beqaria-policia; babai që lëngon prej kohësh dhe nuk di në ka vdekur a është gjallë dhe qesh; shtatzënia që lind sot; njëra që ka burrin në burg e mallin për burrë ndër gjinj; njëra që ka gjashtë kalamaj; njëra që di nga afër historinë e pesëmbëdhjetë përdhunimeve të grave të moshuara e vetmuara prej një manjaku të dhunshëm diku në një fshat; hamësja babaxhane lozonjare që lutet ‘bane o zot rehat’; dhe një çupëlinë e vogël që kishte dalë hutueshëm prej fëmijërisë për të rastisur në jetën e gjatë paksa e shkalafitme dhe gati për hardallosje të madhe, adoleshente. Gazetarja e harlisur narciziste i bën dhjetë. Gjithë ky milet hip e zbrit nëpër barrikadë. Vritu e ngrihu e vritu prapë. Personazhi kryesor gratë. ‘Oj gra’ është fjala që përdor secila prej grave kur kërkon vëmendje. Oj gra shefi, zëvendësshefi dhe roja. Dhe gazetarja. Nëntë gra. Një mësymje ndër ndjeshmëri që përkojnë pa vështirësi.

Një përqafim i gjerë i realitetit. Përshtypja ime është që dramaticiteti derdhet nga kroje të rrëmbyera. Një repart grash rrobaqepësie që prodhojnë tension si me qenë spitali ushtarak i improvizuar pranë barrikadës. Zi gjithandej. I mjeri ky popull ç’po heq. Papajtueshmëria me zgjedhjen për t’u përfshirë në konkurrimin ndër popuj me krahun e lirë të punës, ose hapjen e lirë të këmbëve siç thoshte kërcimi i gazetares dhe hutimi i asaj të voglës. S’mjafton kjo, por roja lexon nga gazeta ‘lajmin se njëri ka vrarë babain se i hëngri byrekun. Dhe ngrihet pyetja ekzistenciale a mund të vritet baba, kur ta ha byrekun, qoftë edhe gjithmonë. Mirëkuptimi i madh. Sensibilizim për fatet e klasës dhe të njeriut. Nënshtrim, varfëri, nevojë, frikë, karnavale.

Një shfaqje e bollshme
Një regji e komplikuar. Me një skenë relativisht të thjeshtë. Një skelë metali me shkallë që herë janë një tribunë e shefit, erotizmit, religjionit e lindjes, e herë çojnë në një nivel të sipërm andej nga fundi i skenës, por që tërhiqet edhe para dhe krijon edhe një mjedis të poshtëm ku gratë të fshihen kur janë krismat. Zoti Basha duke i vënë edhe shpatullën tjetër punës sjell kurim e kompozim me një gamë të madhe mjetesh. Kërcim tango goxha erotik. Një përkujtim i afërt akti seksual. Instalacion pamor me njerëz në rroba të mira karnavalesh, mes të cilave edhe një tablo e darkës së fundit vetëm se me dymbëdhjetë njerëz. Ndoshta vetëm dishepujt, meqenëse një vrasje në fundin e skenës ka hequr pronarin. Gratë me teknikën gati korale, secila nga një fjalë, përsërisin fjalën e pronarit për karnavalet, japin lajmin e vrasjes së pronarit e komentojnë një mbrëmje nga bigbrother. Dy skena kërcimi në grup. Sherr grash. Pantomimë. Dhe lexim gazete. Reagim nevrastenik për zbulim të gabuar të origjinës së prodhimit për xhaketat e karabinerisë italiane. Koment mbi eksperiencën shqisoro-intelektuale të ferexhesë me pëlhurë të zezë të madhe. Lindja e fëmijës. Një çerek kënge për lindjen e jetës e për trëndafilin që kur çel i hapet qielli dhe fryn një erë e kësi gjërash. Bollëk i madh. Hapësirë e bollshme për të motivuar secilin aktor.

Gjithë trupa është aty. Zyliha Miloti një aktore që gjithnjë ka thënë plot hijeshi “lëre se e di unë atë muhabet” tregoi edhe një herë vendosmërinë e vet profesionale. Albana Koçaj në një prezantim të çlirët e gazmor të dëshirës së paharruar seksuale e pastaj secila nga gratë me radhë duke shkarkuar tensionet e veta me tonalitet të lartë dhe pasion. Autori zgjedh që të vejë në bashkëjetesë edhe rëndësinë e narracionit edhe mësymjen e përjetimit me spektakël. Edhe kjo mbingarkon. Ti ndjek me intensitet të lartë se shfaqja është e kompozuar për e tillë, por diçka topitet brenda teje kur ai grumbull fatkeqësh gulçon problemet e veta me aq forcë. Pavarësisht provokimit që autorët sjellin përmes lojës skenike vetë drama është një deklaratë solidariteti korrekt me të vuajturin ndër ne. Një korrektësi që e lë larg spektatorin. Shfaqja ndodh që ngjall kujtime më të mira nga sa është përjetimi në sallë.
(ed.me/Gazeta Shqiptare/BalkanWeb)