Astronomët kanë përdorur teleskopin hapësinor James Webb për të parë brenda zemrës së galaktikave spirale, ku yjet e rinj gdhendin shtigje me shkëlqim.

Observatori hapësinor mund ta shohë universin në dritën infra të kuqe, e cila është e padukshme për syrin e njeriut, duke e bërë teleskopin në mënyrë unike të përgatitur për të parë përmes pluhurit që errëson disa veçori galaktike kur përdoren teleskopë më pak të fuqishëm.

Krahët spirale të galaktikës NGC 7496 janë të mbushura me flluska dhe guaska të krijuara nga yjet e rinj që çlirojnë energji.

Studiuesit që marrin pjesë në bashkëpunimin PHANGS, ose Fizikë me rezolucion të lartë këndor në galaktikat e afërta, po përdorin aftësitë infra të kuqe të Webb për të studiuar 19 galaktika spirale.

Deri më tani, teleskopi ka vëzhguar pesë prej tyre në detaje, duke përfshirë galaktikat M74, NGC 7496, IC 5332, NGC 1365 dhe NGC 1433.

Teleskopi Hapësinor James Webb mori këtë imazh të NGC 1433, një galaktikë spirale e mbyllur me një bërthamë të ndritshme të rrethuar nga unaza të dyfishta që formojnë yje.

  • foto galeri
  • foto galeri
  • foto galeri

Në dritën e dukshme, galaktikat dukeshin të errëta dhe të zbehta. Por Instrumenti me infra të kuqe të mesme të Webb-it ishte në gjendje të shihte mënyrat se si yjet dhe grupimet e yjeve mund të formojnë strukturën galaktike. Detajet e papara kurrë më parë të kapura në imazhet e Webb tregojnë se si këto rrjete të ndërlikuara brenda galaktikave ndikohen me kalimin e kohës ndërsa yjet formohen dhe evoluojnë.

“Ne po shohim drejtpërdrejtë se si energjia nga formimi i yjeve të rinj ndikon në gazin rreth tyre dhe është thjesht e jashtëzakonshme,” tha Erik Rosolowsky, një anëtar i ekipit PHANGS dhe një profesor i asociuar i fizikës në Universitetin e Albertës në Kanada, në një deklaratë.

Astronomët vlerësojnë se 50 000 burime të dritës infra të kuqe janë të përfaqësuara në këtë imazh nga teleskopi hapësinor i NASA/ESA/CSA James Webb. Drita e tyre ka udhëtuar nëpër distanca të ndryshme për të arritur tek detektorët e teleskopit, duke përfaqësuar pafundësinë e hapësirës në një imazh të vetëm. Një yll në plan të parë në galaktikën tonë, në të djathtë të qendrës së imazhit, shfaq pikat dalluese të difraksionit të Uebit. Burimet e bardha të ndritshme të rrethuara nga një shkëlqim i mjegullt janë galaktikat e Grumbullit të Pandorës, një konglomerat grupimesh tashmë masive të galaktikave që bashkohen për të formuar një megagrup. Përqendrimi i masës është aq i madh sa që pëlhura e hapësirë-kohë shtrembërohet nga graviteti, duke krijuar një gotë natyrale, super-zmadhuese të quajtur ‘thjerrëza gravitacionale’ që astronomët mund ta përdorin për të parë burime shumë të largëta të dritës përtej grupimit që përndryshe do të ishin të pazbulueshme, madje edhe nga Webb. Këto burime me lente duken të kuqe në imazh dhe shpesh si harqe të zgjatura të shtrembëruara nga thjerrëzat gravitacionale. Shumë prej tyre janë galaktika nga universi i hershëm, me përmbajtjen e tyre të zmadhuar dhe të shtrirë për astronomët për t’i studiuar. Burime të tjera të kuqe në imazh duhet të konfirmohen ende nga vëzhgimet pasuese me instrumentin spektrograf me infra të kuqe afër (NIRSpec) të Webb për të përcaktuar natyrën e tyre të vërtetë. Një shembull intrigues është një burim jashtëzakonisht kompakt që shfaqet si një pikë e vogël e kuqe, pavarësisht nga efekti zmadhues i thjerrëzave gravitacionale.

Një mundësi është që pika është një vrimë e zezë supermasive në universin e hershëm. Të dhënat e NIRSpec do të ofrojnë si matjet e distancës ashtu edhe detajet e përbërjes së burimeve të zgjedhura, duke ofruar një mori informacionesh të paarritshme më parë rreth universit dhe se si ai ka evoluar me kalimin e kohës. Tre zona janë të përqendruara me njolla më të mëdha të bardha të mjegullta në të majtë, djathtas poshtë dhe djathtas sipër sipër yllit të vetëm.

Yjet që çlirojnë energji krijuan flluska gjigante gazi dhe pluhuri, ose zgavra lumineshente, që mblidhen rreth krahëve spirale të galaktikave, dhe ndonjëherë këto tipare të ngjashme me flluska mbivendosen për të formuar guaska dhe një strukturë të ngjashme me një rrjetë merimangash.

“Ekipi PHANGS ka shpenzuar vite duke vëzhguar këto galaktika në gjatësi vale optike, radio dhe ultraviolente duke përdorur teleskopin hapësinor Hubble të NASA-s, grupin milimetër/nënmilimetër të madh Atacama dhe Eksploruesin Spektroskopik Multi Njësi të Teleskopit Shumë të Madh”, tha Adam LeNGSy, anëtar dhe profesor i astronomisë në Universitetin Shtetëror të Ohajos, në një deklaratë.

Një imazh i teleskopit Webb i NGC 1365 tregon një rrjet të ndërlikuar flluskash dhe predhash shpellore ndërsa yjet e rinj lëshojnë energji në krahët spirale të galaktikës.

“Por, fazat më të hershme të ciklit jetësor të një ylli kanë mbetur jashtë syve, sepse procesi është i mbështjellë me retë e gazit dhe pluhurit.”

Programi i vëzhgimit do të vazhdojë të fokusohet në galaktika të ndryshme, të kryejë një regjistrim të formimit të yjeve dhe të zbulojë më shumë njohuri rreth ciklit jetësor të yjeve dhe se si këto objekte yjore ndikojnë në galaktikat që ata i quajnë shtëpi.

(CNN/BalkanWeb)

Për t’u bërë pjesë e grupit "Balkanweb" mjafton të klikoni: Join Group dhe kërkesa do t’ju aprovohet menjëherë. Grupi Balkanweb