Nga Fatmira Nikolli
Peizazhi historik ka ardhur vonë si koncept në Shqipëri. Nënkupton në kontekstin tonë: ruajtjen e ravijëzimit të ndërtimeve e hapësirave pa to, që parë në tërësi, përbëjnë një panoramë të ruajtur në kujtesë, në kartolina a në grafika, si identifikuese për zonën ku ndodhen, a simbol i saj (formësuar nga aktiviteti njerëzor).

Nëse flasim për qytete që e kanë ruajtur peizazhin e tyre, përmendim me plus minuse Gjirokatrën e Beratin, Gjuhadolin e Shkodrës a Pazarin e Korçës.

Mandej, nëse flasim për qytete që e kanë zhbërë atë peizazh, më saktë ua kanë zhbërë, e para në radhë është Kruja, Durrësi, dhe para të parave, a primus inter pares, është Tirana.

Po rrimë në kryeqytet, për të dalë te ravijëzimet që ende ruhen, por duket se jo për shumë gjatë, të paktën siç i njohim ne. Një vendim i vitit të kaluar, ka ndryshuar hartën e zonës historike të Tiranës.

Çka do të thotë se për arsye ende jopublike, ndryshimi i kufijve të zonës së mbrojtur historike, i ka hapur rrugë rrjedhimisht, humbjes së këtij peizazhi historik. Ndërkaq, e mban mend njeri Kinemanë “17 nëntori” a ish “Nacionali”? Unë e kam parë vetëm në foto, nuk është më, nuk mbërrita ta shihja.

Po kinema “Republikën”? As atë nuk e kam parë në këmbë, vetëm në foto. Mbaj mend stadiumin “Qemal Stafa” që nuk do të jetë më stadiumi, e për këtë debati i gjatë për fasadën e jo vetëm, ka përfshirë deri edhe batuta të pavend që kryeministri u bëri miqve të vet që e kundërshtuan fuqimisht.

As mbledhja ‘para kamerave’ e Institutit të Monumenteve të Kulturës atëkohë, nuk ndryshoi gjë- si mjeshtra paragrafësh zyrtarët e ministrisë, e interpretuan ligjin në funksion të vendimit të qeverisë, për një stadium me kulla.

Kjo, ishte zhbërje e peizazhit historik. Në këtë vazhdë, radhis edhe ndërhyrjet që po bëhen në kalanë e Tiranës, për çka mjeshtrit e paragrafëve kanë padyshim argumentet e tyre, por, ajo që mund të cilësohet “ligjërisht korrekt” nuk është domosdoshmërisht moralisht korrekt, e në fakt as ligjërisht.

Duke risjellë në kujtesë zhbërjet e peizazhit historik e kujtesës historike në rrugën e Durrësit, Kavajës, bulevardin “Zogu I”, a lagjet e vjetra tiranase, gjithë çna mbetet është qendra, e cila, nuk e ka më një kujtesë. Ajo zhbëhet e bëhet sa herë në bashki ndryshon kryetari. Qendra, tanimë është si fustanet e prezantueseve që bëhet sipas formës e stilit të atij që i vesh.

Shkrimin e plotë e gjeni në Gsh.al në linkun http://www.gsh.al/2018/02/16/peizazhi-historik-nje-cader-per-tyrben-e-kapllan-pashes-e-nje-kapote-per-kullen-e-sahatit/