Në pamje të parë nuk ka asgjë veçanërisht të jashtëzakonshme për krimbat e dyllit. Forma larve e tenjave të dyllit, këto krijesa të zbehta të përdredhura ushqehen me dyllin që bletët përdorin për të bërë huallin e tyre. Për bletarët, dëmtuesit janë diçka për t’u hequr qafe shpejt pa u menduar.

Por në vitin 2017 biologia molekulare Federica Bertocchini, e cila në atë kohë po hulumtonte zhvillimin embrional të vertebrorëve në Këshillin Kombëtar të Kërkimit Spanjoll, u ndesh në një zbulim që mund të ndryshonte lojën rreth këtyre krijesave. Bertocchini, një bletërritëse amatore, hodhi disa nga krimbat e dyllit në një qese plastike pasi pastroi kosheren e saj dhe i la të qetë.

Pak kohë më vonë, ajo vuri re se krimbat kishin filluar të prodhonin vrima të vogla në plastikë, të cilat filluan të degradoheshin sapo ajo prekte gojën e krimbave. “Ishte një moment i vërtetë eureka – ishte i shkëlqyer,” thotë Bertocchini për zbulimin fillestar dhe realizimin e asaj që do të thoshte. “Ishte fillimi i historisë. Fillimi i projektit kërkimor, i gjithçkaje.”

Krimbat po bënin diçka që ne si njerëz e kemi jashtëzakonisht të vështirë për ta bërë: thyejnë plastikën. Jo vetëm kaq, por krimbat dukej se po e tretin plastikën sikur të ishte ushqim. Bertocchini dhe kolegët e saj studiues filluan të mbledhin lëngun e sekretuar nga goja e krimbave. Ata zbuluan se kjo “pështymë” përmbante dy enzima kritike, Ceres dhe Demeter – të emërtuara sipas perëndeshave romake dhe greke të bujqësisë, respektivisht – të cilat ishin në gjendje të oksidonin polietilenin në plastikë, duke e zbërthyer në thelb atë material gjatë kontaktit.

Lëshimi i këtyre krimbave në një mjedis të ndotur nga plastika mund të jetë i rrezikshëm për ekosistemet, veçanërisht duke pasur parasysh aftësinë e tyre për të shkatërruar kosheret e bletëve, siç vëren Bertocchini. Por ajo shpreson se enzimat që prodhojnë këta krimba mund të ndihmojnë në trajtimin e krizës së ndotjes plastike në botë. Bertocchini tani është zyrtari kryesor i teknologjisë në startup-in e kërkimit biologjik Plasticentropy France, duke punuar me një ekip për të studiuar qëndrueshmërinë e shkallëzimit të këtyre enzimave për përdorim të gjerë në degradimin e plastikës.

“Qëllimi i fotografisë së madhe është të jemi në gjendje të aplikojmë këto enzima në mbetjet plastike,” thotë Bertocchini. “Unë me të vërtetë dua që ky zbulim dhe teknologji të zhvillohet dhe transformohet në një zgjidhje që ne mund ta përdorim globalisht.”

Enzima premtuese mund të gjenden në një sërë organizmash të ndryshëm. Disa kërpudha dhe baktere janë të njohura për tretjen e plastikës, por është shumë më e rrallë te kafshët komplekse. Në vitin 2022, një tjetër jovertebror u zbulua që kishte shije për plastikën – “superkrimbi” Zophobas morio, i cili mund të shtojë peshë nga një dietë me polistiren.

Do të nevojiten masa të shumta globale për të reduktuar varësinë dhe konsumin tonë nga plastika. Për këtë qëllim, shumë vende janë zotuar të ndihmojnë në reduktimin e prodhimit dhe përdorimit të plastikës për një përdorim dhe një traktat global i plastikës pritet në fund të vitit 2024. Por nëse enzima si këto përfundimisht mund të prodhohen në masë për të shkatërruar plastikën, ndoshta mund të ketë një rol për të luajtur edhe nga krijesat e vogla që fillimisht dolën nga qesja plastike e Bertocchini-t.

Nëse nuk e keni bërë tashmë, shikoni videon e mësipërme nga Planet Fix e BBC Earth Science për të mësuar më shumë se si krimbat, bakteret dhe enzimat mund të tresin plastikën.