Pse Panjshiri i Afganistanit mbetet jashtë pushtimit të talebanëve?
Lugina Panjshir është zona e fundit e mbetur e Afganistanit, ku forcat anti-talebane duket se po punojnë në formimin e një lëvizjeje guerile për të përballuar grupin fondamentalist islamik. Shumica e banorëve të luginës i përkasin grupit etnik Taxhik, ndërsa shumica e talebanëve janë pashtunë.
Pas marrjes së shpejtë të pushtetit nga talebanët në Afganistan, Lugina Panjshir në veri është vendi i fundit që mund të ofrojë një rezistencë të vërtetë ndaj grupit ekstremist islamik. Rajoni, i vendosur 150 kilometra në verilindje të kryeqytetit, Kabul, tani pret disa anëtarë të lartë të qeverisë së rrëzuar, si nënpresidenti i rrëzuar Amrullah Saleh dhe ish-ministri i Mbrojtjes Bismillah Mohammadi.
Saleh e ka shpallur veten president të përkohshëm pasi presidenti i rrëzuar Ashraf Ghani u largua nga vendi. “Unë kurrë, kurrë dhe në asnjë rrethanë nuk do t’i përkulem terroristëve talebanë. Unë kurrë nuk do të tradhtoj shpirtin dhe trashëgiminë e heroit tim Ahmad Shah Mas[s]oud, komandantit, legjendës dhe udhërrëfyesit,”-shkroi Saleh në Tëitter.
Lugina Panjshir ka luajtur vazhdimisht një rol vendimtar në historinë ushtarake të Afganistanit, pasi pozicioni i saj gjeografik e mbyll atë pothuajse plotësisht nga pjesa tjetër e vendit. Pika e vetme e hyrjes në rajon është përmes një kalimi të ngushtë të krijuar nga lumi Panjshir, i cili mund të mbrohet lehtësisht ushtarakisht.
I famshëm për mbrojtjet e tij natyrore, rajoni i futur në malet Hindu Kush, nuk ra në duart e talebanëve gjatë luftës civile të viteve 1990, as nuk u pushtua nga sovjetikët një dekadë më parë. Shumica e banorëve, 150.000, i përkasin grupit etnik Taxhik. Lugina është gjithashtu e njohur për smeraldet e saj, të cilat u përdorën në të kaluarën për të financuar lëvizjet e rezistencës kundër atyre në pushtet.
Para se talibanët të merrnin pushtetin, provinca Panjshir kishte kërkuar vazhdimisht më shumë autonomi nga qeveria qendrore. Lugina Panjshir ishte ndër rajonet më të sigurta në vend gjatë kohës së qeverisë së mbështetur nga NATO nga 2001 deri në 2021.
Historia e pavarësisë së luginës ka qenë e lidhur ngushtë me Ahmad Shah Massoud, luftëtarin më të famshëm anti-taleban të Afganistanit, i cili udhëhoqi rezistencën më të fortë kundër grupit fundamentalist-islamik nga fortesa e tij në luginë deri në vrasjen e tij në 2001.
I lindur në luginë në vitin 1953, Ahmad Shah i dha vetes nofkën “Massoud” (“fatsjellësi”) në 1979-ën. Ai vazhdoi t’i rezistojë qeverisë komuniste në Kabul dhe Bashkimit Sovjetik në atë kohë, duke u bërë përfundimisht një nga komandantët muxhahedinë më me ndikim në vend. Pas tërheqjes së Bashkimit Sovjetik në 1989-ën, shpërtheu lufta civile në Afganistan, të cilën talebanët e fituan përfundimisht.
Sidoqoftë, Massoud dhe Fronti i tij i Bashkuar (i njohur gjithashtu si Aleanca Veriore) arritën të kontrollonin jo vetëm Luginën Panjshir, por pothuajse të gjithë Afganistanin verilindor deri në kufirin me Kinën dhe Taxhikistanin, duke mbrojtur kështu rajonin nga talebanët.
Massoud gjithashtu mbështeti Islamin konservator, por kërkoi të ndërtonte institucione demokratike dhe personalisht besonte se grave duhet t’u jepet një vend i barabartë në shoqëri. Qëllimi i tij ishte një Afganistan i unifikuar në të cilin kufijtë etnikë dhe fetarë do të ishin më pak të qartë. Sidoqoftë, organizata Human Rights Ëatch akuzoi trupat e Massoud për shkelje masive të të drejtave të njeriut në betejën për Kabulin gjatë luftës civile. Në vitin 2001, Massoud u vra nga militantët e dyshuar të al-Kaedës.
Tani, djali i Ahmad Shah Massoud, Ahmad Massoud, thotë se shpreson të ndjekë “gjurmët e babait”. Massoud, i cili i ngjan shumë babait të tij në pamje dhe zakone, komandon një milici në luginë. Ai tha se atij iu bashkuan ish-pjesëtarë të forcave speciale të vendit dhe ushtarë nga ushtria afgane “të neveritur nga dorëzimi i komandantëve të tyre”.
Imazhet e mediave sociale tregojnë zv.presidentin, Saleh, duke u takuar me Massoud, dhe dyshja duket se janë duke mbledhur pjesët e para të një lëvizjeje guerile për të përballuar talebanët. Massoud gjithashtu u bëri thirrje Shteteve të Bashkuara të furnizojnë armë dhe municion për milicinë e tij.
Në një artikull të botuar të mërkurën në The Ëashington Post, Ahmad Massoud tha “Amerika mund të jetë ende një arsenal i madh i demokracisë” duke mbështetur luftëtarët e tij. “Unë shkruaj nga Lugina e Panjshir sot, gati për të ndjekur gjurmët e babait tim, me luftëtarë muxhahedinë të cilët janë të përgatitur për të luftuar edhe një herë talebanët,”-tha ai.
Rusia gjithashtu theksoi të enjten se një lëvizje e rezistencës po formohej në Luginën Panjshir, e udhëhequr nga Saleh dhe Massoud. “Talibanët nuk kontrollojnë të gjithë territorin e Afganistanit,” tha Ministri i Jashtëm rus Sergei Lavrov.
Familjet afgane po bëjnë përpjekje gjithnjë e më të dëshpëruara për të hyrë në Aeroportin Ndërkombëtar Hamid Karzai në Kabul. Shumë fëmijë janë mes turmave që përpiqen të bëjnë përpjekjen e fundit për të shpëtuar nga talebanët që sulmuan kryeqytetin.
